Simeon Uroš

Simeon Uroš
Simeon Uroš
	Simeon Uroš na Lozi Nemanjića u manastiru Dečani (oko 1345)
Lični podaci
Puno ime	Simeon Uroš Nemanjić
Datum rođenja	1326.
Datum smrti	1370.
Porodica
Supružnik	Tomaisa Orsini
Potomstvo	Jovan Uroš, Stefan Uroš, Marija Angelina Nemanjić
Roditelji	Stefan Uroš III; Marija Paleolog
Dinastija	Nemanjići
Car Romeja, Srba i cele Albanije
Period	1359—1370.
Prethodnik	niko
Naslednik	Jovan Uroš
Vladar Epira
Period	1359—1366.
Prethodnik	niko
Naslednik	Jovan Uroš
Vladar Tesalije
Period	1359—1371.
Prethodnik	niko
Naslednik	Jovan Uroš

Simeon Uroš Nemanjić, poznat i kao Simeon Nemanjić, Simeon Siniša, Siniša Uroš Nemanjić ili Simeon Uroš Paleolog (grč. Συμεών Ούρεσης Παλαιολόγος; 1326—1371), bio je car Romeja i Srba i cele Albanije od 1359. do 1370. godine, vladar Epira od 1359. do 1366. godine i vladar Tesalije od 1359. do 1371. godine.

Simeon je bio sin kralja Stefana Uroša III Dečanskog Nemanjića i vizantijske princeze Marije Paleolog, Stefanove druge žene. Kraljica Marija Paleolog Nemanjić je bila ćerka cezara Jovana Paleologa i unuka cara vizantijskog Mihajla VIII Paleologa. Simeon je bio polubrat cara Stefana Dušana i po tom osnovu je tražio pravo na presto po Dušanovoj smrti. Godine 1359. odmetnuo se od cara Stefana Uroša, cara Srbije, proglasio sebe za cara Romeja i Srba i cele Albanije i postao samostalan vladar. Sa carskom titulom vladao je južnim oblastima nekadašnjeg Dušanovog carstva — Tesalijom, Epirom i Albanijom. Umro je 1371. godine.

Detinjstvo i mladost

Simeon je bio sin srpskog kralja Stefana Dečanskog. Majka mu je bila Marija Paleolog, ćerka cezara Jovana Paleologa, odnosno unuka vizantijskog cara Mihaila VIII (1259—1282). Simeonov polubrat bio je mladi kralj Stefan Dušan koji je 1331. godine, podigao pobunu protiv svoga oca. Mavro Orbin beleži da je Dušan bio zaplašen mogućnošću da kralj Stefan Dečanski presto ostavi mlađem sinu. Na to ga je nagovarala kraljica Marija Paleolog. Vlastela je podstakla Dušana da se pobuni protiv oca. Slično piše i vizantijski istoričar Nićifor Grigora: Pošto se pak sam kralj, kome je bilo pedeset godina, oženi nanovo ćerkom carevom (iz Carigrada), kojoj je bilo tek dvanaest godina, a međutim ne oženi sina, i pošto s tom ćerkom carevom poče i decu rađati, sin kraljev, mladić duše vatrene, podražen i podbunjivan od vršnjaka svojih, poče smišljati odmetanje od oca i bunu protiv njega“^[1]. Kralj Stefan Dečanski je u građanskom ratu poražen. Mladi kralj Stefan Dušan preuzima vlast i 1331. godine, biva krunisan za kralja u Svrčinu.

Kralj Stefan Dušan se 1346. godine, u Skoplju krunisao za cara. Dve godine kasnije je Car Stefan Dušan, koristeći se građanskim ratom u Vizantijskom carstvu, Srpskom carstvu priključio Epir i Akarnaniju. Na čelo novoosvojenih oblasti postavio je svoga brata Simeona dodelivši mu titulu despota, inače najvišom po rangu vizantijskom titulom posle carske^[2]. Titula despota obično se dodeljivala carevim bliskim srodnicima. Pored Simeona, u Srpskom carstvu nosili su je još i Jovan Asen Komnin, brat carice Jelene, kao i Jovan Oliver^[3]. Despot Simeon je svoju poziciju u srednjoj Grčkoj ojačao ženidbom sa Tomaidom Orsini, ćerkom despota Jovana II Orsinija, bivšeg epirskog vladara.

Dolazak na vlast

Nakon Dušanove smrti 1355. godine, je Simeonov šurak, Nićifor II Orsini iskoristio smrt cezara Preljuba, Dušanovog proslavljenog vojskovođe i namesnika u Tesaliji, da preuzme Tesaliju, a ubrzo i južni deo Epira. Tim oblastima je pripojio i Kefaloniju kojom je tri godine vladao nezavisno od Carigrada. Despot Nićifor II je iz osvojenih oblasti proterao namesnike srpske vlasti, despota Simeona i kesarisu Irinu, udovicu kesara Preljuba, zajedno sa sinom. Kesarisa Irina se sklonila na dvor cara Stefana Uroša IV koji joj je vratio Preljubovu staru baštinu, Crnu Reku. Despot Simeon Nemanjić nije sledio njen primer već je sakupio četiri do pet hiljada vojnika i zauzeo grad Kostur proglasivši se za cara^[4]. Uzevši carsku titulu, Simeon je pokazao da nije nameravao da bude Urošev savladar jer su savladari u Srpskom carstvu nosili titulu kralja. Kraljevsku titulu nosio je Uroš za života svoga oca. Ustanova savladarstva uvedena je na saboru u Skoplju 1346. godine. Car Simeon je dakle ponovo pokrenuo odavno rešeno pitanje nasledstva. Njegovo proglašenje za cara je, u stvari, uzurpatorski čin. Car Jovan VI Kantakuzin piše da je car Simeon Nemanjić "tražio vlast nad svim srpskim zemljama misleći da su njegova prava pretežnija, a car Stefan Uroš Nemanjić je bio primoran da očevinu od strica brani"^[5]. Car Simeon Uroš nije pokušavao da istisne despota Nićifora II Orsinija već je pokretao pohode ka severu. Borba za nasledstvo uznemiravala je savremenike. Našla je odjeka čak kod dubrovačkih trgovaca u Kučevu. Car Simeon Uroš VI je raspolagao znatnim vojnim snagama, ali je vlastela, kao i crkva, bila na strani cara Stefana Uroša V. Carica Jelena je bila na strani svoga sina. Jedino je despot Jovan Asen Komnin bio uz cara Simeona Uroša V. U toku leta 1358. godine, car Simeon Uroš V Nemanjić je lako suzbijen kod Skadra. Nastupili su za njega teški dani. Car Simeon Uroš V Nemanjić Paleolog je sve do sredine 1359. godine, upravljao samo Kosturom iako je nosio carsku titulu^[5].

Zahvaljujući određenim okolnostima, Simeonov politički pad nije bio dugotrajan. Despot Nićifor II poginuo je prilikom pokušaja gušenja ustanka Arbanasa. Stradao je sredinom 1359. godine, u bici kod Aheloja^[6]. Tesalija i Epir ostali su bez gospodara. Vizantijska, a ni srpska centralna vlast nisu ništa preduzimale. To je iskoristio car Simeon Uroš V Paleolog da bez mnogo napora tamo uspostavi svoju vlast. Car Simeon Paleolog Nemanjić je u Epiru i Tesaliji formirao novu državu. Tek kada je ovim pokrajinama zavladao član dinastije Nemanjić, one su konačno izdvojene iz srpske države. Nemoćni vizantijski car Jovan V Paleolog bio je samo nemi svedok ovih događaja. Crkva i vlastela, naviknuti na česte promene, prihvatili su Simeonovu vlast^[7].

Odnosi sa Hlapenom

Prema Janjinskoj hronici, epirsko stanovništvo dobro je dočekalo cara Simeona Paleologa. Gradovi, među kojima su i Arta i Janjina, otvaraju mu kapije^[7]. Smenu vlasti pokušao je da iskoristi Radoslav Hlapen, Dušanov, a potom i Urošev namesnik u Beru i Vodenu. Pošto je Radoslav Hlapen osvojio utvrđenje Damasis na severu Tesalije, car Simeon Uroš VI je pohitao na sever da zaštiti svoje teritorije. Umesto očekivanog sukoba, dvojica protivnika su se orodila nakon čega su se nagodila o granicama. Izgleda da je car Simeon Uroš VI Nemanjić prepustio Hlapenu grad Kostur. Nejasan je Hlapenov odnos sa carem Stefanom Urošem V. Oblast kojom je upravljao kao namesnik nalazila se na granici Simeonove i Uroševe države^[8].

Simeonovo carstvo

Simeonova freska u manastiru Visoki Dečani

Granice Simeonove države nije moguće odrediti zbog nedostatka izvorne građe. Po ocu Nemanjić, a po majci Paleolog, car Simeon Uroš VI je bio srodnik mnogim istaknutim velikašima. Car Simeon Uroš VI Nemanjiću je, dakle, napustio Kostur i za prestonicu izabrao Trikalu u Tesaliji. Njegova vladavina je u Kosturu ipak ostavila traga. Kosturska crkva Svetih Arhanđela obnovljena je 1359—1360. godine. Poštovanje caru Simeonu Urošu VI Nemanjiću Paleologu iskazuje se na sačuvanim natpisima na crkvenim spomenicima u Tesaliji. Meteorski manastir Sretenja podignut je za „carevanja blagočastivog našeg cara gospodina Simeona Paleologa i samodršca Romeja, Srbije i Romanije Uroša“ 6857, odnosno 1366—1367. godine. Slični su i Simeonovi potpisi na poveljama. Car Simeon Uroš VI Paleolog se držao uzora vizantijske carske kancelarije. Car Simeon je svoje pretenzije na vlast zasnivao na dvostrukoj osnovi, kao potomak dveju dinastija, srpske i vizantijske. Bio je duboko uveren da mu krajevi kojima je vladao pripadaju po naslednom pravu što se vidi u njegovoj povelji iz 1359. godine, u kojoj novu prestonicu Trikalu naziva svojom prirodnom baštinom. Crkva, vlastela i građanstvo prihvatili su ga bez pogovora. Pisac Janjinske hronike veoma mu je naklonjen. On žali što je car Simeon Nemanjić prepustio deo Epira arbanaškoj vlasteli. Krupnoj vlasteli koja je težila da se osamostali car Simeon Uroš VI je daleko više odgovarao od energičnog despota Nićifora II Orsinija^[9].

Zadržavajući ponekad ime Uroš (koje često nose Nemanjići), car Simeon se uvek potpisivao kao Paleolog. Gradsko stanovništvo u Simeonovoj državi je, bez obzira na poreklo, odavno bilo helenizovano. Stoga nije čudno što car Simeon neprekidno ističe da je poreklom iz vizantijske carske porodice. Povelje je izdavao isključivo na grčkom jeziku. Nijedna sačuvana Simeonova povelja nije napisana na starom srpskom jeziku. Sigurno je, međutim, da su među njegovim podanicima bili Grci, Srbi i Arbanasi. Maja 1366. godine, car Simeon se potpisao kao „samodržac Romeja i Srba i cele Albanije, Uroš Paleolog“^[10].

Carica Tomaida Orsini rodila je caru Simeonu sina Jovana Uroša. Pretpostavlja se da je on bio savladar svoga oca. Car Simeon nije težio da menja upravu u novoosvojenim oblastima. To nisu pokušavali ni daleko sposobniji vladari dinastije Nemanjić od njega. Car Simeon je zadržao vizantijske ustanove i upravne organe. Ustanova kefalije kao glavnog funkcionera lokalne uprave odavno je bila ustanovljena. Car Simeon postavlja vaseljenske sudije: Grku Jovanu Arhontici dodelio je titulu velikog duksa, a dostojanstvom despota obdario je dva arbanaška feudalca: Đina Buja i Petra Ljoša. Moguće je da je on dodelio titulu sevastokratora Blažu Matarangu, gospodaru oblasti između Devola i Vrega u današnjoj Albaniji. U gradu Janjini vladao je Simeonov zet despot Toma Preljubović. Despot Jovan Asen Komnin vladao je oblastima oko Kanine i Valone sarađujući sa carem Simeonom, ali ne prihvatajući njegovu vrhovnu vlast^[11].

Crkvena organizacija ostala je ista. Jedino se mitropolit iz Larise preselio u novo političko sedište, Trikalu. Episkopi su ispoljavali težnju da se osamostale odbijajući da priznaju jurisdikciju lariskog mitropolita koji se zato žali carigradskom patrijarhu. Veze Lariske mitropolije i Carigradske patrijaršije nisu ugrožavale samostalnost države cara Simeona Paleologa. U carstvu Nemanjića-Paleologa nije se ni pomišljalo na prava srpskog patrijarha^[11].

Car Simeon je umro između 1369. i 1371. godine. Nasledio ga je sin car Jovan Uroš Nemanjića (oko 1370—1373). Pored cara Jovana Uroša Nemanjića Paleologa, car Simeon je imao još dvoje dece. Stefan Uroš, mlađi sin, je bio grof Farsale. Kasnije se oženio ćerkom Frensisa Zorzija. Marija Angelina Nemanjić se udala za despota Tomu Preljubovića.