Upravni okruzi Srbije
 |
| Ovaj članak je deo serije o političkom sistemu Srbije |
Upravni okruzi su oblik organizacije državne uprave Republike Srbije, namenjeni dekoncentraciji organa državne uprave.[1] Nemaju nadležnosti lokalne samouprave niti su deo administrativne podele Srbije. Prema Zakonu o državnoj upravi je određeno da se upravni okrug obrazuje radi vršenja poslova državne uprave izvan sedišta organa državne uprave, a Zakon o teritorijalnoj organizaciji teritorijalne jedinice čine opštine, gradovi i grad Beograd (tj. lokalne samouprave) i autonomne pokrajine – kao oblici teritorijalne autonomije.[2][3]
Istorija
[uredi | uredi izvor]Upravne okruge, shodno Zakonu o državnoj upravi iz 2005. godine, obrazuje Vlada uredbom, kojom određuje i područja i sedišta upravnih okruga. Vlada je dužna da područje upravnog okruga tako odredi da ono omogući racionalan i delotvoran rad okružnih područnih jedinica organa državne uprave. Uredbom kojom obrazuje upravne okruge Vlada određuje i uslove pod kojima organi državne uprave mogu obrazovati područne jedinice za dva ili više upravna okruga, jednu ili više opština, grad ili autonomnu pokrajinu.[4]
Uredbom Vlade Republike Srbije, od 29. januara 1992. godine, određeni su poslovi državne uprave koje ministarstva obavljaju izvan svojih sedišta u okruzima kao područnim središtima državne vlasti. Prema uredbi Vlade Srbije iz februara 2006. godine okruzi menjaju ime u upravni okruzi.[5][6]
U Republici Srbiji postoji 29 upravnih okruga, a područje svakog od upravnih okruga obuhvata određeni broj opština i gradova, osim grada Beograda koji ne pripada nijednom upravnom okrugu.[7]
Nadležnosti i organizovanje upravnih okruga
[uredi | uredi izvor]Shodno Zakonu o državnoj upravi, u upravnom okrugu organi državne uprave mogu, po sopstvenoj odluci, da vrše jedan ili više sledećih poslova državne uprave:[2]
- da rešavaju u upravnim stvarima u prvom stepenu odnosno o žalbi kad su u prvom stepenu rešavali imaoci javnih ovlašćenja
- da vrše nadzor nad radom imalaca javnih ovlašćenja
- da vrše inspekcijski nadzor
Organ državne uprave samostalno odlučuje o tome da li će u upravnom okrugu vršiti neki posao državne uprave iz svoga delokruga. O tome organ državne uprave odlučuje prilikom donošenja pravilnika o unutrašnjem uređenju i sistematizaciji radnih mesta. Ako organ državne uprave odluči da u upravnom okrugu vrši makar jedan posao državne uprave, dužan je da pravilnikom obrazuje svoju okružnu područnu jedinicu. Pravilnikom se određuju i poslovi državne uprave koje organ državne uprave vrši u okružnoj područnoj jedinici. Sedište okružne područne jedinice je u sedištu upravnog okruga. Organ državne uprave može pravilnikom da obrazuje užu unutrašnju jedinicu ili više njih unutar okružne područne jedinice. Sedište uže unutrašnje jedinice koja je u sastavu okružne područne jedinice može biti van sedišta upravnog okruga ako organ državne uprave na taj način postaje dostupniji subjektima koji pred njim ostvaruju prava, obaveze ili pravne interese ili koje on nadzire.[8]
Organu državne uprave dopušteno je da u područnim jedinicama s područjem širim ili užim od područja upravnog okruga vrši poslove koji se vrše u upravnom okrugu i druge poslove državne uprave iz svog delokruga, samo ako se time obezbeđuju i njegova delotvornost i njegova dostupnost. Organ državne uprave samostalno odlučuje o tome da li će obrazovati područnu jedinicu s područjem širim ili užim od područja upravnog okruga. Područna jedinica s područjem širim ili užim od područja upravnog okruga obrazuje se pravilnikom, kojim se određuju i poslovi državne uprave koji se u njoj vrše.[9]
Organ državne uprave može da obrazuje područnu jedinicu za područje dva upravna okruga ili više njih ako to opravdavaju obim, učestalost i teritorijalna zastupljenost poslova državne uprave i saradnja s drugim organima, a sedište područne jedinice za područje dva upravna okruga ili više njih može da bude u sedištu upravnog okruga koji je približno jednako udaljen svim pravnim subjektima ili u sedištu upravnog okruga u kojem ima najviše pravnih subjekata. Poslove koje vrši za okružne područne jedinice stručna služba upravnog okruga vrši i za zaposlene u područnoj jedinici koja je obrazovana za područje dva upravna okruga ili više njih koji rade u njenom upravnom okrugu.[10]
Organ državne uprave može da obrazuje područnu jedinicu za opštinu ili više njih, odnosno za grad ako su poslovi državne uprave takvog obima i učestalosti (poreski, geodetski i dr.) ili takve prirode (carinski poslovi, poslovi lučke kapetanije i dr.) da bi se racionalnije, delotvornije i blagovremenije vršili ako bi se obrazovala takva područna jedinica.Pod istim uslovima unutar područne jedinice koja je obrazovana za opštinu ili više njih, odnosno za grad mogu da se obrazuju uže unutrašnje jedinice (ekspoziture, ispostave i dr.) čije sedište ne mora biti u sedištu područne jedinice u čijem su sastavu.[11]
Organ državne uprave može da obrazuje šire područne jedinice koje objedinjavaju rad područnih jedinica koje su obrazovane za opštinu ili više njih, odnosno za grad (centri i dr.). Šire područne jedinice se obrazuju ako to opravdava broj područnih jednica obrazovanih za opštine, odnosno za grad koje ulaze u njihov sastav, broj pravnih subjekata i priroda poslova državne uprave. Organ državne uprave može da obrazuje područnu jedinicu za autonomnu pokrajinu ako je priroda poslova državne uprave u celini ili većim delom neposredno povezena s posebnostima koje proizlaze iz položaja autonomne pokrajine.[12]
Upravljanje upravnim okrugom
[uredi | uredi izvor]Upravni okrug ima načelnika upravnog okruga. Načelnik upravnog okruga za svoj rad odgovara ministru za državnu upravu i lokalnu samoupravu i Vladi. Načelnika upravnog okruga postavlja Vlada na pet godina, na predlog ministra za državnu upravu i lokalnu samoupravu, prema Zakonu o državnim službenicima. Načelnik upravnog okruga:[13]
- usklađuje rad okružnih područnih jedinica organa državne uprave
- prati primenu direktiva i instrukcija koje su izdate okružnim područnim jedinicama organa državne uprave
- prati ostvarivanje planova rada okružnih područnih jedinica organa državne uprave i stara se o uslovima za njihov rad
- prati rad zaposlenih u okružnim područnim jedinicama organa državne uprave i predlaže rukovodiocu državnog organa pokretanje disciplinskog postupka protiv njih
- sarađuje s područnim jedinicama organa državne uprave koje vrše poslove državne uprave na području upravnog okruga a obrazovane su za područje šire ili uže od područja upravnog okruga
- sarađuje sa opštinama i gradovima radi poboljšanja rada okružnih područnih jedinica organa državne uprave i područnih jedinica organa državne uprave koje vrše poslove državne uprave na području upravnog okruga a obrazovane su za područje šire ili uže od područja upravnog okruga
Organ državne uprave dostavlja načelniku upravnog okruga direktive i instrukcije koje su izdate okružnim područnim jedinicama organa državne uprave i izvod iz plana rada organa državne uprave koji se odnosi na plan rada okružne područne jedinice.[14]
U upravnom okrugu postoji stručna služba upravnog okruga, a stručnoj službi je sedište u sedištu upravnog okruga. Stručna služba upravnog okruga zadužena je za stručnu i tehničku potporu načelniku upravnog okruga i za poslove zajedničke svim okružnim područnim jedinicama organa državne uprave. Stručnom službom upravnog okruga rukovodi načelnik upravnog okruga. Načelnik upravnog okruga odlučuje o pravima i dužnostima zaposlenih u stručnoj službi upravnog okruga.[15]
Ministarstvo za državnu upravu i lokalnu samoupravu nadzire svrsishodnost rada stručne službe upravnog okruga, prati osposobljenost zaposlenih u njoj i izdaje joj instrukcije. Instrukcijama se usmerava organizacija rada stručne službe upravnog okruga i način rada zaposlenih u njoj.[16]
Spisak upravnih okruga
[uredi | uredi izvor]¹ Indeks (I) je količnik brojeva stanovnika okruga prema Popisu 2011. i prema Popisu 2002., pomnožen sa 100 (Indeks 2002. = 100);
² Jedinice lokalne samouprave su gradovi i opštine. Pojedini gradovi su podeljeni na gradske opštine, koje suštinski nemaju nadležnosti lokalne samouprave, već su ispostave Gradske samouprave. Stoga su gradske opštine nabrojane u zagradi i označene zakošenim slovima;
³ Upravni okruzi na AP Kosovu i Metohiji. Nakon prelaska Kosova i Metohije pod privremenu upravu UNMIK 1999. godine, u ovoj pokrajini je usvojena drugačija teritorijalna organizacija. Okruzi kakve poznaje Republika Srbija (opisani u ovom članku) funkcionišu (u obimu već prema okolnostima) jedino u sredinama koje većinski nastanjuju Srbi.
4 Većina pripadnika albanske nacionalne manjine u Pčinjskom i Jablaničkom okrugu nije se odazvala Popisu 2011. godine, zbog čega date brojke ne odgovaraju stvarnom stanju. Slično tome, većina pripadnika albanske nacionalne manjine u datim okruzima nije se odazvala ni na Popisu 2002. godine, ali je u datom popisu urađena naknadna procena stanja.
Teritorijalne promene
[uredi | uredi izvor]-
1993. g. -
2001. g. -
2005. g. -
2009. g. -
2010. g.
Vidi još
[uredi | uredi izvor]- Istorija okruga Srbije
- Administrativna podela Srbije
- Statistički regioni Srbije
- Teritorijalna organizacija Srbije
- Gradovi i opštine Srbije
- Spisak naseljenih mesta u Srbiji
Reference
[uredi | uredi izvor]- ^ Milenković 2013, str. 312.
- ^ a b Zakon o državnoj upravi, Član 38.
- ^ Zakon o teritorijalnoj organizaciji, Član 2.
- ^ Zakon o državnoj upravi, Član 39.
- ^ Uredba o načinu vršenja poslova ministarstava i posebnih organizacija van njihovog sedišta.
- ^ Uredba o upravnim okruzima.
- ^ Uredba o upravnim okruzima, Član 12.
- ^ Uredba o upravnim okruzima, Članovi 4-6.
- ^ Uredba o upravnim okruzima, Članovi 13 i 14.
- ^ Uredba o upravnim okruzima, Član 15.
- ^ Uredba o upravnim okruzima, Član 16.
- ^ Uredba o upravnim okruzima, Članovi 17 i 18.
- ^ Uredba o upravnim okruzima, Članovi 7 i 8.
- ^ Uredba o upravnim okruzima, Član 7.
- ^ Uredba o upravnim okruzima, Članovi 9 i 10.
- ^ Uredba o upravnim okruzima, Član 11.
Literatura
[uredi | uredi izvor]- Milenković, Dejan (2013). Javna uprava — odabrane teme. Beograd: Čigoja štampa. ISBN 978-86-7558-959-4. Arhivirano iz originala 20. 4. 2023. g.
