Drugi kinesko-japanski rat

Drugi kinesko-japanski rat
	Deo rat na Pacifiku
	; Japanska osvajanja do 1940. godine
Vreme	7. jul 1937 — 9. septembar 1945.
Mesto	Kina
Povod	Incident na mostu Marka Pola
Ishod	Kraj rata nakon pobede SAD i SSSR protiv Japana
Sukobljene strane
Kina Nacionalisti; Komunisti;	Japansko carstvo
Komandanti i vođe
Čang Kaj Šek; Mao Cedung	Hirohito

Pod pojmom Drugi japansko-kineski rat podrazumijeva se vojna invazija Japana na Kinu, kao i vojne operacije širih razmjera japanske vojske na teritoriju Kine. Invazija je počela 7. jula 1937. i trajala do 9. septembra 1945. godine. Često se povezuje sa ratom na Pacifiku, te nakon ulaska SAD u rat protiv Japana 7. decembra 1941. godine kao dio Drugog svjetskog rata.^{[traži se izvor]}

U Narodnoj republici Kini i Tajvanu sukob se naziva Rat protiv Japana (kin: 抗日戰爭-抗日战争-kàngrì zhànzhēng), ali takođe i Rat otpora (kin: 抗戰-抗战-kàngzhàn). U Japanu rat se naziva Japansko-kineski rat (jap. 日中戦争 - Nicchū Sensō), ali i HEI, Operacija C ili Invazija na Kinu.^{[traži se izvor]}

Istorijski uzroci

Nakon Prvog japansko-kineskog rata 1894-95. godine Japan je pripojio Koreju, dok je Tajvan postao japanska kolonija. Težnja Japana za proširenjem na Mandžuriju, regiju bogatu sirovinama, dovela je do sukoba sa Rusijom 1904. godine u Rusko-japanskom ratu, koji je Japan dobio, te se time Rusija morala povući iz Mandžurije. Japan gradi železnicu, štiteći je sa Guandong armijom stacioniranom u Kini, te železnicom transportuje sirovine u pravcu Koreje.^{[traži se izvor]}

Svetskom privrednom krizom 1929. godine japanska je privreda teško pogođena, pa izlaz iz krize japanski političari i vojni stručnjaci vide u jačanju kolonijalne politike Japana u pravcu Mandžurije. Kao razlog za okupaciju Mandžurije, Japan nalazi navodno dizanje u vazduh dela južnomandžurske pruge kod grada Mukden. Pruga je minirana od strane tajnih agenata Armije Guandong Doihara Kenjia i Amakasu Masahikoa, i trebalo je da posluži kao opravdani razlog za okupaciju. Organizovanog otpora prema japanskoj vojsci od strane kineske armije nije bilo, jer su se u to vrijeme vodile borbe u kineskom građanskom ratu između Kuomintanga i Komunističke partije Kine. Osim pojedinačnog otpora lokalnog stanovništva, japanske trupe su brzo zauzele Mandžuriju i formirale marionetsku državu Mandžukuo. Time se japanska vojska potpuno komandno i politički odvojila od japanske skupštine i samovoljno preuzimala vlast u Mandžukuou, a time i jačala svoju ulogu u unutrašnjoj politici Japana.^{[traži se izvor]}

Odluka Kine o podizanju trgovinskog bojkota prema Japanu dovodi do smanjenja japanskog izvoza na jednu šestinu i zaoštravanja službenih odnosa dviju država. Takođe incident u kojem su 1932. godine u Šangaju pet japanskih monaha ozlijeđeni, od kojih je, zbog posljedica, jedan monah umro, dovodi do medijskih propagandnih akcija japanske vlade, što kulminira napadom i bombardovanjem Šangaja 28. januara, u kojem je po procjenama poginulo 18.000 Kineza, a 240.000 ih je ostalo bez krova nad glavom. Time je Japan primorao Kinu na ukidanje trgovinskog bojkota, a u Šangaju se formira demilitarizovana zona. U maju 1933. godine obe strane potpisuju primirje, koje Japanci ne poštuju i zauzimaju provincije Žehe i Čahar. 1935. godine Kina je prinuđena na stvaranje zone razdvajanja između Kine i Mandžukuoa, u kojoj Japanci formiraju kolaboracionističku armiju Istočnog Hopeja, a 1936. godine Japan zauzima Unutrašnju Mongoliju.^{[traži se izvor]}

Protestom Društva naroda zbog japanskih akcija dolazi do shvatanja država članica Lige o nemogućnosti sprečavanja vojnih sukoba i istupanja Japana iz organizacije, te time dolazi samo do daljeg širenja japanskih vojnih akcija na području Kine.^{[traži se izvor]}

Godine 1936. Japan potpisuje sa nemačkim Trećim rajhom Pakt protiv Kominterne, koji je bio usmeren protiv komunističke internacionale. Paktu pristupa 1937. godine Italija, a za vrijeme Drugog svjetskog rata i još neke zemlje i vlade. Pakt je imao više simboličko značenje, te će kasnije prerasti u Trojni pakt, političku i vojnu saradnju ovih triju država.^{[traži se izvor]}

Zbog sve učestalijih napada na kinesko civilno stanovništvo, očekivalo se od kineskog generalisimusa Čang Kaj Šeka, tada najuticajnije osobe u Kini, organizovanje otpora prema Japanu. No, Čang Kaj Šeka se odlučuje na borbu protiv komunista, za koje je smatrao da su veća opasnost za Kinu nego Japanci, mada mu se i pripisuje pasivnost i saradnja sa japanskim trupama. Tek otmicom od strane oficira Džang Sjueljanga i Jang Hučenga, Čang Kaj Šek je potpisao primirje sa jedinicama Komunističke partije, te zajedno stvaraju front i otpor prema japanskoj vojsci.^{[traži se izvor]}

Hronologija rata

1937.

Dana 7. jula 1937. godine dolazi do incidenta na Mostu Marka Pola, direktnog oružanog sukoba kineske i japanske vojske, koji je označio početak Drugog japansko-kineskog rata. Incident se dogodio 15 km jugozapadno od gradskog jezgra Pekinga, na mostu preko rijeke Jungding. Nije dokazano da su japanske trupe isprovocirale napad. Nakon pokušaja stvaranja primirja dva dana nakon izbijanja sukoba, japanske snage zahtijevaju od kineske armije ispunjavanje uslova koji bi time spriječili dalje prodiranje Japanaca prema Pekingu. Pregovori ne uspijevaju i već 25. jula japanske jedinice napadaju Peking i u bici za Peking, koja traje do 31. jula 1937. godine, japanska vojska zauzima glavni kineski grad. Japanska vojska vjeruje u brzu pobjedu u ratu, mada kineska vojska već u bici za Šangaj pruža jak otpor. Oko 200.000 japanskih vojnika i nepoznat broj kineskih vojnika vodili su bitku sa velikim gubicima. Gubici na strani Kuomintanga su bili gotovo trećina od svih borbeno sposobnih vojnika. Tek iskrcavanjem japanske 10-e armije u zalivu Hangčou polovinom novembra kineska se vojska povlači iz Šangaja, te japanska vojska time dobija bitku.^{[traži se izvor]}

Dana 5. novembra 1937. godine japanska vlada predlaže primirje pod uslovom da Kina prihvati principe iz 1934. godine, predložene od japanskog ministra spoljnih poslova Hirota Kōkija:

Obustavljanje svih protivjapanskih akcija,
Priznavanje Mandžukuoa od strane Kine, kao i održavanje prijateljskih odnosa između Mandžukuoa, Kine i Japana,
Zajednička borba protiv komunizma.

Kuomintang u početku odbija ponuđene zahtjeve, mada kasnije mijenja mišljenje, ali tek 2. decembra. Japanske su trupe u to vrijeme već zauzele Šangaj i kineska se vojska povlači, tako da je japanska vlada pored navedenih zahtjeva navela još zahtjev za demilitarizacijom sjeverne Kine i Unutrašnje Mongolije, plaćanje odštete i izgradnju političkih struktura za zajednički život i saradnju između Mandžukuoa, Kine i Japana. Ovi su zahtjevi odbijeni od kineske vlade.^{[traži se izvor]}

Pod vođstvom Mao Cedunga Komunistička partija Kine se povlači u Dugom maršu 1935. godine prema Jananu, gde je izgradila vojnu bazu za obuku vojnika, kao i tzv. protivjapanski univerzitet za ideološko školovanje pod uticajem Mao Cedungove strategije. Za razliku od klasične komunističke strategije, Mao se zalaže za saradnju sa zemljoposjednicima i srednjom klasom. Blagim reformama pridobija i siromašni dio stanovništva, te time popunjava i proširuje jedinice vojske. Mao se odlučuje za gerilski rat protiv Japana, na koji japanska vojska odgovara razaranjem sela i masovnim ubijanjem pripadnika Komunističke partije. Za razliku od jedinica Komunističke partije, u jedinicama Kuomintanga vladala je korupcija na svim nivoima. Nestajalo je oružje i hrana, što je dovodilo do pada borbenog morala i slabe borbene gotovosti.

Japanska vojska 8. decembra dolazi do Nankinga, tada glavnog grada Kuomintanga. Lecima opkoljenim vojnicima i stanovnicima Nankinga, japanska vojska poziva na predaju. Grad bombarduju danima gotovo bez prekida. Četiri dana kasnije, 12. decembra u 17 sati zapovjednik odbrane grada izdaje naređenje o povlačenju vojnika iz opkoljenog grada. Vojnici u panici odbacuju oružje i uniforme, sukobljavajući se sa civilima od kojih otimaju civilna odijela da bi izbjegli odmazdu. Zajedno sa vojnicima civili pokušavaju pobjeći iz grada, te jedini izlaz vide u prijelazu rijeke Jangcekjang. U malim pretrpanim čamcima prelazeći rijeku utopilo se nekoliko hiljada ljudi u hladnoj rijeci. 13. decembra japanska vojska zauzima Nanking. U naredne tri sedmice japanska vojska u tzv. masakru u Nankingu masakrira 300.000 kineskih civila i vojnika presvučenih u civilna odijela. Čang Kaj Šek prebacuje upravu u grad Čungking. Grad je pod kontrolom naoružanih bandi, tako da Kuomintang teško uspostavlja vlast i odbranu grada. Nakon višednevnog bombardovanja grada od strane japanske avijacije, kineska vojska uz pomoć sovjetskih vojnika uspostavlja uspješnu vazdušnu odbranu. Nedugo nakon toga kineska avijacija je povremeno bombardovala japanske trupe i Tajvan.^{[traži se izvor]}

1938.

Zbog slabosti kineske privrede i nerazvijenosti kineske vojske oslabljene u građanskom ratu, kineski se zapovjednici odlučuju na strateško povlačenje većih vojnih jedinica duboko u pozadinu. Istovremeno vršila se demontaža i transport industrijskih pogona u pozadinu. Vojne akcije su se svodile na oružane sukobe manjih razmjera, čekajući na reorganizaciju vojnih trupa u pozadinu, kao i vojnu pomoć SAD. 1938. godine dolazi do organizovanja tzv. taktike magnetnog rata, kojom kineske trupe ostvaruju manje pobjede. Taktika se svodi na privlačenje japanskih jedinica u područja koja su pogodnija za napad i imaju prednost za bržim povlačenjem u slučaju neuspjeha.^{[traži se izvor]}

U januaru 1938. godine japanska vlada, nakon neuspjeha u pregovorima, donosi odluku o potpunom uništenju kineske nacionalne vlade. Japan poduzima ofanzivu u pravcu grada Vuhan. U prvoj fazi bilo je potrebno zauzeti važnije željezničke čvorove na sjeveru. Napadom na grad Sjudžou, važno željezničko čvorište, japanske trupe pokušavaju zauzeti garnizon Tajerdžuang. U borbi za Tajerdžuang gine, po kineskim izvorima, 30.000 japanskih vojnika. Ova se bitka smatra prvim većim porazom Japana u ratu. Već u drugom napadu japanska vojska 19. maja zauzima grad, ali mit o nepobjedivosti Japana je time uništen. Nedugo nakon toga Japanci osvajaju Sjudžou u bici za Sjudžou. Poraz je naveo japansku vladu u aprilu 1938. godine do odluke o mobilizaciji i još većem angažovanju vojske u Kini.^{[traži se izvor]}

Dana 9. juna 1938. godine generalisimus Čang Kaj Šek naređuje rušenje brana na Žutoj rijeci, čime bi se poplavile velike površine, smatrajući da će time zaustaviti japansko prodiranje. Zbog neinformisanja kineskog civilnog stanovništva poginulo je oko 890.000 Kineza, 4.000 sela i 11 gradova su uništeni, a 12 miliona Kineza su postali beskućnici. Time se mijenja i prirodni tok rijeka, a japanska se ofanziva odgađa samo za nekoliko mjeseci.^{[traži se izvor]}

Sa velikim gubicima Japanci su zauzeli 25. oktobra Vuhan. Nedugo nakon toga zauzimaju Guangdžou bez većeg otpora. Time se japanski generalštab, uslijed slabe procjene kineske vojne taktike, nadao skoroj pobjedi nad kineskom armijom.^{[traži se izvor]}

1939.

Vojne operacije japanske vojske u 1939. godini svode se na pokušaje da se, zauzimanjem priobalnog dijela Kine i većih ostrva, Kina odvoji od Francuske Indokine i Burme, te se time onemogući doprema vojnog materijala i oružja (Operacija Hajnan u martu 1939. godine). Od polovine marta do maja vodile su se borbe za Nančang, i to je ujedno bila prva veća bitka između japanske vojske i Nacionalne revolucionarne armije Kine, nakon poraza u bici kod Vuhana. Cilj je bio osvojiti područja koja su bila pod kontrolom Kuomintanga i time obezbijediti neometano transportovanje materijala i vojne opreme prema jugoistočnim provincijama. Zauzimanjem Nančanga Japanci su isključili kinesku avijaciju koja je u tom dijelu imala značajnu vojnu bazu. U borbama je učestvovalo preko 200.000 japanskih vojnika, podržanih avijacijom, artiljerijom i tenkovima. Kineska se vojska sa oko 120.000 vojnika povukla preko rijeke Xjušui, te je nakon prvog poraza, ponovo u aprilu, pokušala bez uspjeha zauzeti Nančang. Time je put prema Indokini Japanu bio otvoren. Daljom ofanzivom japanska vojska zauzima gradove Suejdžou i Šantou. U septembru Japanci prodiru prema središtu južnokineske provincije Hunan, napadajući grad Čangša. Bitke za Čangša su trajale do oktobra i kineska se vojska morala povući sjeverno od grada. Reorganizacijom trupa Kinezi se uspijevaju vratiti i gotovo zauzeti grad, ali upotrebom bojnih otrova japanska vojska im nanosi velike žrtve i Čangša ne uspijevaju zauzeti. Usljed velikih gubitaka japanska se vojska povlači prema sjeveru.^{[traži se izvor]}

1940.

Japanska vlada uviđa nemogućnost upravljanja Kinom, te u martu 1940. godine proglašava marionetsku vladu sa Vangom Đingvejom, prebjeglim generalom vojske Kuomintanga, koji je dezertirao iz Chongqinga 18. decembra 1938. godine. Vlada je zbog zločina japanske vojske među kineskim stanovništvom bila prilično neomiljena. Borbe su se 1940. godine vodile na svim ratištima, bez većih uspjeha za obje strane. Istočni dio Kine nalazio se pod vlašću Japana, a ostatak Kine je bio podijeljen između Kuomintanga i Komunističke partije Kine. Japanska ofanziva na provinciju Guangxi trajala je od novembra 1939. do novembra 1940. godine i imala za cilj zauzimanje pravca prema Burmi i Vijetnamu. Vojne operacije su se vodile i u sjevernoj provinciji Suiyuan, u bici za Wuyuan, središnjoj provinciji Hubei bitkom za Zaoyang-Yichang, ofanzivnom akcijom Crvene armije Kine nazvanom ofanziva stotinu regimenti na području sjeverne Kine, u kojoj su, između ostalog, kineske trupe zauzele strateški važne rudnike uglja. Invazija japanske vojske u sjevernom Vijetnamu u septembru 1940. godine imala je za cilj presijecanje puteva kojima je kineska vojska dobijala pomoć iz Francuske Indokine. Japanska se vojska sukobila sa jedinicama francuske vojske.^{[traži se izvor]}

1941.

Zajednički front između Kuomintanga i komunista raspada se 1941. godine, a Japanci ne uspijevaju odsjeći Chongqing osvajanjem Burme, te pomoć Kini dolazi iz pravca Indije preko Assama. SAD su na početku rata bile neutralne, ali nakon izvještaja o ratnim zločinima u Nankingu i potapanja američkog broda topovnjače Panay, američka vlada uvodi embargo na izvoz gvožđa i nafte u Japan, a vojsku Kuomintanga potpomaže sa Letećim tigrovima, dobrovoljačkom eskadrilom američke avijacije. Mjere su za SAD bile veoma važne, jer je prijetila opasnost potpunog preuzimanja vlasti Japana u Aziji, slabljenje pozicija evropskih kolonijalnih sila Ujedinjenog Kraljevstva, Francuske i Holandije, te ugrožavanje američkih interesa na Filipinima, koji su tada bili pod vlašću SAD. Embargo je gotovo onemogućio dalje napredovanje Japana u Kini, ali je japansku vladu usmjerio u pravcu otvorenog rata sa SAD i napada na Perl Harbor 7. decembra 1941. godine. Nakon napada, Kina službeno objavljuje rat Japanu, a rat se širi na čitavo područje Tihog okeana, zbog potreba Japana za sirovinama.^{[traži se izvor]}

Borbe manjeg intenziteta vode se uglavnom u središnjoj Kini u provincijama Henan, Hubej, Đangsi i Šansi. Veća ofanziva bila je u septembru i oktobru u bici za Čangša, pokušaja japanske vojske da ponovo zauzme grad Čangša u provinciji Hunan. Japanci nisu uspjeli zauzeti grad, te su izgubili oko 10.000 vojnika. Zbog poraza japanska se vojska povukla sa svih obližnjih položaja.^{[traži se izvor]}

1942.

Krajem decembra 1941. godine japanska vojska počinje novu ofanzivu na Čangša, koja je bila treći pokušaj japanske vojske da zauzmu Čangša. U ofanzivi je učestvovalo 120.000 vojnika japanske vojske, potpomognutih avijacijom i mornaricom, protiv 300.000 kineskih vojnika Kuomintanga. Japanske su snage pretrpjele velike gubitke i povukle su se 15. januara 1942. godine izbjegavši još veće žrtve, zbog mogućeg opkoljavanja. Iste su se godine vodile bitke prema Burmi, koje su bile potpomognute britanskim trupama. Borbe su trajale do juna 1942. godine. Američki general Džozef Stilvel imenovan je 1942. godine za člana generalštaba vojske Kuomintanga. Zbog znanja kineskog i japanskog jezika, premješten je na ratišta Burme i Kine. Njegov cilj je bio pomoći u reorganizaciji kineske vojske, koja bi se sa obnovljenim trupama ravnopravno mogla suprotstaviti japanskoj vojsci. Bitke su vođene i u provincijama Đangsi i Čungking.^{[traži se izvor]}

1944.

Operacija Iči-go je bila najveća vojna kampanja Drugog kinesko-japanskog rata, a trajala je od aprila do decembra 1944. godine.^[1] Kampanja je mobilisala 500.000 japanskih vojnika, 100.000 konja, 1.500 artiljerijskih oruđa i 800 tenkova.^[1] Cifra od 750.000 za slučaj žrtava nacionalističkih kineskih snaga nije se odnosila na sve mrtve i zarobljene, Koks je uključio 750.000 žrtava koje je Kina pretrpela u Iči−go vojnicima koji su se jednostavno „istopili“ i drugima koji su u borbi bili neefikasni osim ubijenih i zarobljenih vojnika.^[2]

Krajem novembra 1944. Japanci su usporili napredovanje na približno 300 milja od Čungkinga jer su imali nedostatak obučenih vojnika i materijala.^[1] Iako je operacija Iči-Go postigla svoje ciljeve zauzimanja vazdušnih baza Sjedinjenih Država i uspostavljanja potencijalnog železničkog koridora od Mandžukuoa u Hanoj, to se desilo prekasno da bi uticalo na rezultat šireg rata.^[1] Američki bombarderi u Čengduu prebačeni su na Marijanska ostrva gde su, zajedno sa bombarderima iz baza u Sajpanu i Tinianu, mogli da bombarduju i dalje mete, japanska matična ostrva.^[1]

Posle operacije Iči−go, Čang Kaj Šek je započeo plan za povlačenje kineskih trupa iz Burmanskog teatra protiv Japana u jugoistočnoj Aziji za kontraofanzivu pod nazivom „Bela kula“ i „Ledeni čovek“ protiv japanskih vojnika u Kini 1945. godine.^[3]

Loš učinak Čang Kaj-šekovih snaga u suprotstavljanju japanskom napredovanju tokom operacije Iči−go postao je široko viđen kao demonstracija Čangove nesposobnosti.^[4] Nepopravljivo je narušio stav Ruzveltove administracije o Čangu i KMT.^[5] Kampanja je dodatno oslabila nacionalističku ekonomiju i državne prihode.^[4] Zbog sve veće nemogućnosti nacionalista da finansiraju vojsku, nacionalističke vlasti su previdele vojnu korupciju i šverc.^[4] Nacionalistička vojska se sve više okretala prepadima sela da pritisnu seljačke bande u službu i prisile ih da marširaju u određene jedinice.^[4] Otprilike 10% ovih seljaka je umrlo pre nego što su stigli do svojih jedinica.^[4]

Do kraja 1944. kineske trupe pod komandom Sun Li-đena koje su napale iz Indije, i one pod Vej Lihuangom koje su napadale iz Junana, udružile su snage u Mong-Ju, uspešno proteravši Japance iz Severne Burme i obezbedivši put Ledo, vitalnu arteriju snabdevanja Kine.^[6] U proleće 1945. Kinezi su pokrenuli ofanzivu kojom su povratili Hunan i Guangsi. Sa kineskom vojskom koja je dobro napredovala u obuci i opremi, Vedemejer je planirao da pokrene operaciju Karbonado u leto 1945. kako bi ponovo zauzeo Guangdong, čime je dobio obalsku luku, a odatle krenuo na sever prema Šangaju. Međutim, atomska bombardovanja Hirošime i Nagasakija i sovjetska invazija Mandžurije su ubrzali japansku predaju i ovi planovi nisu sprovedeni u delo.^[7]

1945.

Dana 8. avgusta Sovjetski Savez, na osnovu dogovora na Jalti, objavljuje rat Japanu i ulazi u Mandžukuo sa preko milion vojnika. Operacijom Avgustovska oluja sovjetska Crvena armija preko Mongolije napada nepripremljene japanske vojnike, koji su sovjetsku invaziju očekivali u oktobru. Istovremeno Crvena armija osigurava pozadinske punktove za snabdevanje za vazdušnu podršku jedinica i nezadrživo napada na relativno ogromnom prostranstvu. Nakon kapitulacije Japana 15. avgusta japanski car proglašava primirje, ali sovjetske trupe prodiru sve do središta Mandžukoa i zauzimaju gradove Mukden, Čangčuen i Ćićihar. U isto vrijeme jedinice mongolske vojske zauzimaju Mengdžijang i Hohot. 18. avgusta sovjetske trupe su se iskrcale na sjever Koreje, na poluostrvo Sahalin i na Kurilska ostrva. Prisustvo na sjeveru Koreje dovodi kasnije do sukoba i Korejskog rata, a Sahalin i Kurilska ostrva prelaze pod suverenitet Sovjetskog Saveza.^{[traži se izvor]}

Reference

^ ^a ^b ^v ^g ^d Coble, Parks M. (2023). The Collapse of Nationalist China: How Chiang Kai-shek Lost China's Civil War. Cambridge New York, NY: Cambridge University Press. ISBN 978-1-009-29761-5.
^ Cox, 1980 pp. 2 Retrieved 9 March 2016
^ Hsiung & Levine 1992, str. 162–166.
^ ^a ^b ^v ^g ^d Coble, Parks M. (2023). The Collapse of Nationalist China: How Chiang Kai-shek Lost China's Civil War. Cambridge New York, NY: Cambridge University Press. ISBN 978-1-009-29761-5.
^ Crean, Jeffrey (2024). The Fear of Chinese Power: an International History. New Approaches to International History series. London, UK: Bloomsbury Academic. ISBN 978-1-350-23394-2.
^ Huang, str. 420.
^ „China Offensive”. Center of Military History. United states Army. 3. 10. 2003. Arhivirano iz originala 11. 11. 2014. g. Pristupljeno 14. 11. 2014. CS1 održavanje: Format datuma (veza)

Literatura

Bayly, C. A, and T. N. Harper (2005). Forgotten Armies: The Fall of British Asia, 1941–1945. Cambridge, MA: Belknap Press of Harvard University Press. ISBN 0-674-01748-X. . xxxiii, 555p.
Bayly, C. A, T. N. Harper (2007). Forgotten Wars: Freedom and Revolution in Southeast Asia. Cambridge, MA: Belknap Press of Harvard University Press. ISBN 978-0-674-02153-2. . xxx, 674p.
Benesch, Oleg. "Castles and the Militarisation of Urban Society in Imperial Japan", Transactions of the Royal Historical Society, Vol. 28 (Dec. 2018), pp. 107–134.
Buss, Claude A. (1941). War And Diplomacy in Eastern Asia. 570pp
Duiker, William (1976). The Rise of Nationalism in Vietnam, 1900–1941. Ithaca, New York: Cornell University Press. ISBN 0-8014-0951-9.
Gordon, David M. "The China–Japan War, 1931–1945" Journal of Military History (January 2006). v. 70#1, pp, 137–82. Arhivirano 14 mart 2020 na sajtu Wayback Machine Historiographical overview of major books from the 1970s through 2006
Guo Rugui,itor-in-chief Huang Yuzhang, ur. (2005). China's Anti-Japanese War Combat Operations. Jiangsu People's Publishing House. ISBN 7-214-03034-9.
Hastings, Max (2009). Retribution: The Battle for Japan, 1944–45. Vintage Books. ISBN 978-0-307-27536-3.
Förster, Stig; Gessler, Myriam (2005). „The Ultimate Horror: Reflections on Total War and Genocide”. In Roger Chickering, Stig Förster and Bernd Greiner, eds, A World at Total War: Global Conflict and the Politics of Destruction, 1937–1945 (pp. 53–68). Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-83432-2.
Hsiung, James Chieh; Levine, Steven I., ur. (1992), China's Bitter Victory: The War with Japan, 1937–1945, Armonk, NY: M.E. Sharpe, ISBN 0-87332-708-X . https://web.archive.org/web/20210307234918/https://www.google.com/books/edition/China_s_Bitter_Victory_War_with_Japan_19/LY4YDQAAQBAJ?hl=en&gbpv=1&dq=China%27s%20bitter%20victory&printsec=frontcover. Arhivirano iz originala 07. 03. 2021. g. Pristupljeno 01. 09. 2024. Nedostaje ili je prazan parametar |title= (pomoć): Abingdon, Oxon; New York: Routledge, 2015. Chapters on military, economic, diplomatic aspects of the war.
Huang, Ray (31. 1. 1994). 從大歷史的角度讀蔣介石日記 (Reading Chiang Kai-shek's Diary from a Macro History Perspective). China Times Publishing Company. ISBN 957-13-0962-1. CS1 održavanje: Format datuma (veza)
Annalee Jacoby and Theodore H. White, Thunder out of China, New York: William Sloane Associates, 1946. Critical account of Chiang's government by Time magazine reporters.
Jowett, Phillip (2005). Rays of the Rising Sun: Japan's Asian Allies 1931–45 Volume 1: China and Manchukuo. Helion and Company Ltd. ISBN 1-874622-21-3. – Book about the Chinese and Mongolians who fought for the Japanese during the war.
Hsu, Long-hsuen; Chang Ming-kai (1972). History of the Sino-Japanese war (1937–1945). Chung Wu Publishers. ASIN B00005W210.
Lary, Diana and Stephen R. Mackinnon,, ur. (2001). The Scars of War: The Impact of Warfare on Modern China. Vancouver: UBC Press. ISBN 0-7748-0840-3. . 210p.
Laureau, Patrick (jun 1993). „Des Français en Chine (2ème partie)” [The French in China]. Avions: Toute l'aéronautique et son histoire (na jeziku: French) (4): 32—38. ISSN 1243-8650.
MacKinnon, Stephen R, Diana Lary and Ezra F. Vogel,, ur. (2007). China at War: Regions of China, 1937–1945. Stanford University Press. ISBN 978-0-8047-5509-2.
MacLaren, Roy (1981). Canadians Behind Enemy Lines 1939–1945. UBC Press. ISBN 0-7748-1100-5. - Book about the Chinese from Canada as well as Americans who fought against Japan in the Second World War.
Macri, Franco David. Clash of Empires in South China: The Allied Nations' Proxy War with Japan, 1935–1941 (2015) online Arhivirano 3 oktobar 2017 na sajtu Wayback Machine
Mitter, Rana (2013). Forgotten Ally: China's World War II, 1937–1945. HMH. ISBN 978-0-547-84056-7. Arhivirano iz originala 12. 10. 2022. g. Pristupljeno 27. 1. 2020. CS1 održavanje: Format datuma (veza)
Peattie, Mark. Edward Drea, and Hans van de Ven,, ur. (2011). The Battle for China: Essays on the Military History of the Sino-Japanese War of 1937–1945. Stanford University Press. ; 614 pages
Quigley, Harold S. (1942). Far Eastern War 1937 1941.
Steiner, Zara. "Thunder from the East: The Sino-Japanese Conflict and the European Powers, 1933=1938": in Steiner, The Triumph of the Dark: European International History 1933–1939 (2011) pp. 474–551.
Stevens, Keith (mart 2005). „A token operation: 204 military mission to China, 1941–1945”. Asian Affairs. 36 (1): 66—74. S2CID 161326427. doi:10.1080/03068370500039151. CS1 održavanje: Format datuma (veza)
Taylor, Jay (2009). The Generalissimo: Chiang Kai-shek and the struggle for modern China. Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press. ISBN 978-0-674-03338-2.
Van de Ven, Hans, Diana Lary, Stephen MacKinnon,, ur. (2014). Negotiating China's Destiny in World War II. Stanford University Press. 336 pp. online review Arhivirano 26 jun 2015 na sajtu Wayback Machine
van de Ven, Hans (2017). China at War: Triumph and Tragedy in the Emergence of the New China, 1937–1952. London: Profile Books. ISBN 9781781251942. Arhivirano iz originala 12. 10. 2022. g. Pristupljeno 3. 1. 2020. CS1 održavanje: Format datuma (veza)
Wilson, Dick (1982). When Tigers Fight: The story of the Sino-Japanese War, 1937–1945. New York: Viking Press. ISBN 0-670-76003-X.
Zarrow, Peter (2005). „The War of Resistance, 1937–45”. China in War and Revolution 1895–1949. London: Routledge.
China at war, Volume 1, Issue 3. China Information Committee. 1938. str. 66. Pristupljeno 21. 3. 2012. CS1 održavanje: Format datuma (veza) Issue 40 of China, a collection of pamphlets. Original from Pennsylvania State University. Digitized 15 September 2009

Spoljašnje veze

Biographical Dictionary of Occupied China
Full text of the Chinese declaration of war against Japan on Wikisource
"CBI Theater of Operations" – IBIBLIO World War II: China Burma India Links to selected documents, photos, maps, and books.
„World War II Newspaper Archives – War in China, 1937–1945”. Arhivirano iz originala 29. 11. 2003. g. Pristupljeno 2004-08-19. CS1 održavanje: Format datuma (veza)
Annals of the Flying Tigers
Perry–Castañeda Library Map Collection, China 1:250,000, Series L500, U.S. Army Map Service, 1954– . Topographic Maps of China during the Second World War.
Perry–Castañeda Library Map Collection Manchuria 1:250,000, Series L542, U.S. Army Map Service, 1950– . Topographic Maps of Manchuria during the Second World War.
„Joint Study of the Sino-Japanese War, Harvard University”. Arhivirano iz originala 13. 7. 2001. g. Pristupljeno 2007-07-07. CS1 održavanje: Format datuma (veza) Multi-year project seeks to expand research by promoting cooperation among scholars and institutions in China, Japan, the United States, and other nations. Includes extensive bibliographies.
Photographs of the war from a Presbyterian mission near Canton
"The Route South"

[Coble2023-1] v ^g ^d Coble, Parks M. (2023). The Collapse of Nationalist China: How Chiang Kai-shek Lost China's Civil War. Cambridge New York, NY: Cambridge University Press. ISBN 978-1-009-29761-5.

[Cox,_1980_pp._2-2] Cox, 1980 pp. 2 Retrieved 9 March 2016

[FOOTNOTEHsiungLevine1992162–166-3] Hsiung & Levine 1992, str. 162–166.

[:02-4] v ^g ^d Coble, Parks M. (2023). The Collapse of Nationalist China: How Chiang Kai-shek Lost China's Civil War. Cambridge New York, NY: Cambridge University Press. ISBN 978-1-009-29761-5.

[Crean-5] Crean, Jeffrey (2024). The Fear of Chinese Power: an International History. New Approaches to International History series. London, UK: Bloomsbury Academic. ISBN 978-1-350-23394-2.

[FOOTNOTEHuang420-6] Huang, str. 420.

[7] „China Offensive”. Center of Military History. United states Army. 3. 10. 2003. Arhivirano iz originala 11. 11. 2014. g. Pristupljeno 14. 11. 2014. CS1 održavanje: Format datuma (veza)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

Normativna kontrola
Državne	Španija Francuska BnF podaci Nemačka Izrael Sjedinjene Države Japan Češka
Umetničke	KulturNav
Ostale	Enciklopedija Britanika