Rat na Pacifiku
| Rat na Pacifiku | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Napad na Perl Harbur 7. decembra 1941. | |||||||||
| |||||||||
| Sukobljene strane | |||||||||
 Japansko carstvo Tajland |
 Sovjetski Savez | ||||||||
| Komandanti i vođe | |||||||||
|
Hirohito Hideki Todžo Kuniaki Koiso Kanataro Suzuki Plaek Pibulsongram |
Josif Staljin | ||||||||
| Žrtve i gubici | |||||||||
| 2.000.000 vojnika i 960.000 civila | 4.000.000 vojnika i 17.000.000 civila | ||||||||
Rat na Pacifiku počeo je u Pacifiku izbijanjem japanskim Napadom na Perl Harbor , 7. decembra 1941. Iako se okvirno može gledati kao sukob u Drugom svetskom ratu, rat na Pacifiku imao je važan uticaj na posleratno stanje ne samo na prostoru Pacifika nego i čitavog sveta. Okončan je 1945. godine, bacanjem atomskih bombi na japanske gradove Hirošimu i Nagasaki što je uzrokovalo bezuslovnu kapitulaciju Japana 2. septembra 1945.
Uzrok
[uredi | uredi izvor]Početkom 20. veka, najveći delovi istočne Azije bile su kolonije zapadnih država za razliku od Japana koji je, kao velika vojna sila, sam upravljao državom sa carem kao glavnim vodećim telom. Pod uticajem nacističke Nemačke i panazijatizma Japan je težio da postane najjača država Azije pa je još pre zvaničnog početka Drugog svetskog rata počela invaziju na susedne zemlje.
Kina je sa svojim, gotovo neiscrpnim prirodnim bogatstvima, uvek bila japanska interesna zona koja 1929. godine kao jedini izlaz iz ekonomske krize vidi u teritorijalnom širenju. Kako bi zadovoljio potrebe carstva Japan osvaja Koreju, Tajvan i veliki broj ostrva Indokine, isplanirani incidenti na prostoru Mandžurije dovode do otvorenog sukoba Japana s Kinom stvarajući marionetsku državu Mandžukuo pod japanskim pokroviteljstvom.
Nakon ovih vojnih intervencija i otvorenih kritika zapada, Japan 1933. godine izlazi iz Lige naroda, zbog suprotstavljanja Ujedinjenog Kraljevstva i njegovih saveznika japanskoj imperijalističkoj politici. Tim se činom carska uprava, već preuzeta od strane vojske kroz funkciju predsednika vlade, više ne oseća vezanom za ugovore sklopljene s drugim državama pa nastavlja da funkcioniše van nje.
Hronologija rata
[uredi | uredi izvor]
1937.
[uredi | uredi izvor]Dana 7. jula 1937. dogodio se incident kod mosta Marka Pola u blizini Pekinga, u kojem su japanski i kineski vojnici razmijenili paljbu, nakon čega izbija Drugi kinesko-japanski rat. To se na području Azije smatra početkom Drugog svetskog rata. Japanske snage kreću dalje u napad na Peking, koji je kapitulirao već 29. jula, jer im se kineske snage nisu mogle suprotstaviti. Japanci nastavljaju napredovanje sa severa i juga prema središnjoj Kini, a kineska nacionalna vlada Kuomintanga, pod vodstvom Čang Kaj-Šeka, 7. avgusta objavljuje rat Japanu.
Do kraja godine odvijao se niz borbi Japanaca i kineskih snaga, predvođenih s jedne strane Kuomintangom, a s druge komunistima. Iako su Kinezi uspevali povremeno pružiti ozbiljniji otpor, japanske snage su bile bolje pripremljene pa je Čang Kaj-šek (nakon japanskog osvajanja Nankinga) bio prisiljen da premesti sedište vlade iz Nankinga u Čongćing.
1938.
[uredi | uredi izvor]
Nakon što su pregovori propali, japanska vlada tokom januara donosi odluku da uništi nacionalnu kinesku vladu počevši od ofanzive na Vuhan, kako bi osvojila važnije železničke stanice na severu. Kako bi to ostvarili, Japanci ulaze u bitku za Taierdžuang u kojoj Kinezi početkom aprila ostvaruju svoju prvu ozbiljnu pobedu.
U aprilu u Japanu stupa na snagu Zakon o mobilizaciji, pa se cela država okreće ka militarizmu i efikasnijem vođenju rata. Protivnik dalje eskalacije i bivši general, Ugaki Kazušige, postaje ministar spoljnih poslova Japana, što budi nadu ostatka sveta u mirno rešenje japanskog konflikta s Kinom, ali umesto da se situacija smiri, dolazi do spora sa Sovjetskim Savezom oko Mandžurije, što za posledicu ima granične sukobe iz kojih Sovjeti izlaze kao pobednici.
U drugom pokušaju Japan ipak u maju osvaja grad Taierdžuang, ali je zbog poraza srušen mit o nepobedivosti japanske vojske.
Da bi zaustavio Japance, Čang Kaj-Šek u maju otvara nasipe uz Žutu reku i poplavljuje ogromna područja, ali kako civilno stanovništvo nije bilo upozoreno, poginulo je oko 890.000 ljudi, dok je 12 miliona ostalo bez krova nad glavom. Bujice su odnele oko 4.000 sela i 11 gradova, a poplave su na nekoliko meseci zaustavile japanski prodor prema Vuhanu. Tek krajem oktobra Japanske snage, uz velike gubitke, osvajaju Vuhan, a kratko nakon toga, bez većeg otpora, i Guangdžou. Budući da ni posle toga nije došlo do željene kapitulacije Kine, Japanci su shvatili da će rat trajati značajno duže od planiranog.
1939.
[uredi | uredi izvor]
Sledeća godina obeležena je naporima Japana da osvoje prevlast, dok je Kina u tome pružala otpor. Vojne pobede nisu bile dovoljne da bi se jedna strana mogla smatrati pobednikom, a Japanci su postupno napredovali koristeći bojni otrov u bitkama. Prvu značajniju prednost Japanci su dobili bitkom za južni Guanši (od 15. novembra 1939. do 25. februara 1940) čime su presekli puteve nabavke od morske obale prema unutrašnjosti Kine. Iste godine američki ministar spoljnih poslova Kolder Hal dva puta pozvao japanskog ambasadora u Vašingtonu na razgovor, kako bi upozorio Japan na strahove SAD vezane uz "mandžuriziranje" kineskih ostrva. Na ta upozorenja, Japan nije odgovarao, nego je najavio sklapanje vojnog pakta sa Nemačkom i Italijom u bliskoj budućnosti.
Ekonomska budućnost Kine zavisila je pre svega o isporuci sirovina iz kolonija Velike Britanije i Francuske. U to vreme je u Evropi već počeo Drugi svetski rat pa Japanci koriste situaciju kako bi ucenili Veliku Britaniju da zatvori burmanski put i time preseče snabdevanje kineskih trupa. U zamenu za kopneni promet tim putem, američki general Vilijam H. Tuner organizuje dostavu robe avionima preko Himalaja i tako nastavljaju snabdevanje Kineza.
1940.
[uredi | uredi izvor]
Početkom ovog rata, politika SAD je većinom pružala podršku Japanu, ali nakon Panay incidenta i izveštaja o japanskim ratnim zločinima, kao i zbog ugroženosti američkih naftnih interesa u Kini, raspoloženje se naglo promenilo pa Pacifička flota Američke mornarice dobija direktivu da se vrati u bazu Perl Harbor.
U Kini se ponovo vode žestoke borbe s različitim ishodom pa se u jednom trenutku obe strane našle u pat poziciji. Japan je držao istočne delove Kine, dok je ostatak zemlje bio podeljen između Kuomintanga pod Čang Kaj-Šekom i komunističkih snaga Mao Ce Tunga. Japanci u okupiranom delu osnivaju marionetsku vladu za zaštitu svojih interesa u Kini, ali ta vlada postaje krajnje omražena zbog saradnje sa neprijateljem poznatim po brutalnosti prema stanovništvu.
Tokom godine Japanci pojačavaju pritisak i na Francusku Indokinu pa po isteku ranije postavljenog ultimatuma iznuđuju vojni sporazum s Francuskom. Taj sporazum im omogućuje upotrebu tri aerodroma i slobodan prevoz trupa kroz Indokinu do Kine. Amerikanci protestnom notom upućenom Japanu izražavaju svoje nezadovoljstvo ovim postupcima.
Dana 27. septembra 1940. Japan potpisuje Trojni pakt sa Nemačkom i Italijom, koji već ranije postojeći antikominternovski pakt proširuje uzajamnom vojnom podrškom. Na taj način japanski car odbacuje neutralnost koju je najavio još 5. septembra 1939. i naglašava svoju agresivnu spoljnu politiku, pre svega prema Kini. Američka vlada na to reaguje već 8. oktobra, pozivajući sve svoje civilne građane da napuste Daleki istok i vrate se u domovinu, a 23. oktobra u potpunosti zabranjuje izvoz aviogoriva i gvožđa, kao i njenog otpada u Japan. Istog dana, tri putnička parobroda napuštaju Ameriku kako bi evakuisali američke građane, prije svega iz Japana i Kine.
1941.
[uredi | uredi izvor]
Već 27. januara 1941. američki ambasador u Japanu javlja da je iz diplomatskih krugova stigla informacija da mnogi izvori, ponajviše japanski, govore o planiranju velikog napada na Perl Harbor ako dođe do raskida odnosa sa SAD-om.[1] U aprilu predsednik Ruzvelt potpisuje tajno naređenje, kojom se rezervnim oficirima dozvoljava napuštanje vojske i odlazak u Kinu. Razlog je bio osnivanje američke dobrovoljačke aero jedinice poznate pod imenom "Leteći tigrovi". Ova jedinica uključena je 1942. godine u ratno vazduhoplovstvo SAD.
Dve godine nakon Bitke na Halkin Golu, 13. aprila 1941, obe strane potpisuju Japansko-Sovjetski sporazum o neutralnosti. Sovjetski Savez je ovim sporazumom želio osigurati leđa za slučaj nemačkog napada, dok se Japan nije nameravao mešati u Nemačko-Sovjetski sukob (koji se u Japanu očekivao).
U maju Japanci predstavljaju Sjedinjenim Američkim Državama predlog mirovnog sporazuma za područje Pacifika. Predlog je sadržao molbu da SAD privoli Čang Kaj-Šeka na mirovne pregovore s Japanom i da prestane da podržava Čangov režim, a za uzvrat, obećano je povlačenje japanskih snaga iz Kine, gde bi ostale samo manje okupacijske jedinice. Uprkos svemu Japan je želeo da normalizuje trgovinske odnose sa SAD-om i da dobije saradnju u dobijanju i proizvodnji sirovina. U sporazumu je doslovno pisalo:
Japanese expansion in the direction of the southwestern Pacific area is declared to be of peaceful nature, American cooperation shall be given in the production and procurement of natural resources (such as oil, rubber, tin, nickel) which Japan needs.[2] srp. Japansko širenje prema područjima jugozapadnog Pacifika treba smatrati miroljubivim. Potrebno je ostvariti suradnju SAD i Japana u proizvodnji i pridobivanju sirovina (nafta, guma, cink i nikal) potrebnih Japanu.
Pored toga, japanski ambasador je pozvao SAD da zajedno garantuju Filipinima nezavisnost i neutralnost, a da bi prihvatili takav ugovor Amerikanci su zatražili od Japana garanciju da japansko pristupanje Trojnom paktu ima isključivo odbrambeni karakter, dok su ostale predloge Japana isključivo odbili.
Dana 2. jula Japan mobiliše više od milion vojnika, a vlada dobiva pristanak Višijske Francuske da okupaciju Francuske Indokine (danas Vijetnam, Laos i Kambodža), što i sprovodi 29. jula. Dva dana kasnije, SAD i Velika Britanija objavljuju zabranu izvoza za Japan i zamrzavaju njegova finansijska sredstva.
Nakon objavljivanja embarga, Ruzvelt zahteva od Japana da se izjasni o svojim namerama. Japan na taj zahtev odgovara 6. avgusta mirovnom ponudom za područje Tihog okeana, koju Amerikanci odbacuju odbivši i predlog za lični susret predsednika japanske vlade i Ruzvelta. Do susreta nije došlo, jer su SAD smatrale da je razdor između interesa dve država prevelik i da se u političkim pogledima previše razilaze.
I Japan s druge strane ne udovoljava američkim zahtevima da napusti Kinu pa umesto toga ponovo nudi svoju, donekle izmenjenu, mirovnu ponudu od 6. avgusta, koju Amerikanci ponovo odbijaju, što ne dovodi do zbližavanja dve strane. Dana, 3. septembra američki ambasador u Tokiju šalje u Vašington telegram u kome iskazuje svoje mišljenje da je rat u području Pacifika neizbežan.
Zbog embarga SAD i Velike Britanije, kao i odsečenosti od isporuke sirovina evropskih saveznika, Japanu se rat sa SAD-om činio jedinom alternativom, pa japanski parlament 1. decembra donosi odluku o nasilnom širenju područja svog uticaja ka jugu i otpočinjanju rata sa SAD-om. Za to vreme je japanski ambasador i dalje s američkim ministrom spoljnih poslova vodio mirovne pregovore.[3] Kako se situacija zaoštravala, Velika Britanija je istog dana stavila sve svoje snage na Malajskom poluostrvu u stanje najviše vojne pripravnosti, dok je flota dobila naređenje da traga za neprijateljskim brodovima u vodama istočno od Singapura.
Istovremeno, admiral Isoroku Jamamoto izdaje carskoj mornarici sledeće naređenje:
„Japan, under the necessity of her self-preservation and self-defense, has reached a position to declare war on the United States of America, United Kingdom and the Netherlands. The Supreme Commander of the Combined Fleet will start the war with an attack on the enemy fleet in the Hawaii Islands area and destroy it with the 1st Air Fleet.“[4] srp.: Zbog neophodnog samoodržanja i samoodbrane, Japan je dostigao tačku na kojoj je prisiljen da objavi rat Sjedinjenim Američkim Državama, Velikoj Britaniji i Holandiji. Vrhovni zapovednik udružene flote započeće rat napadom na neprijateljsku flotu na Havajima i uništiti je 1. vazduhoplovnom flotom.
Američki avioni spazili su 2. decembra 12 japanskih podmornica ispred obala Indokine koje su plovile prema jugu, možda u pravcu Singapura, dok istog dana Jamamoto daje signal za početak svih operacija.
Dva dana kasnije zapovednici savezničkih snaga na području Pacifika susreću se u Manili radi dogovora o zapovednoj saradnji na Dalekom istoku. Istovremeno, tri japanske divizije bile su u Južnom kineskom moru, na putu za invaziju na Tajland i Maleziju.
Svi japanski konzulati u SAD dobivaju uputstvo za uništenje tajnih dokumenata i uređaja za kodiranje prosleđeno putem emisije radio Tokija rečenicom "Higaši no kaze ame" (grubo prevedeno: istočni vetar, kiša). Bila je to jedna od mogućih rečenica za najavu rata sa SAD-om. Prislušna stanica Holanđana na Javi uhvatila je poruku čije im je značenje bilo poznato, pa je informacija odmah prosleđena u Vašington.
Ni pokreti japanskih trupa u Indokini nisu prošli neopaženo. Iako su Amerikanci bili uvereni da su to samo japanske "mere opreza", Ruzvelt 6. decembra upućuje japanskom caru diplomatsku notu u kojoj govori o "tragičnim posledicama" poslednjih događaja i izražava nadu u održanje mira na pacifičkom području apelujući na njegovu pomoć u sprečavanju smrti i razaranja u svetu.[5] Špijunska mreža Japana javlja, od početka 1941. godine, da je na Havajima okupljena celokupna američka flota. Napadom na Perl Harbor vrhovna komanda odlučuje uništiti američki pacifički vojni potencijal. Kido Butai, flota koja je izvršila napad na Perl Harbor, napustila je matične luke još 27. novembra i krenula prema Havajima. Napad na američke brodove u luci Perl Harbor izvršava avio flota Kido Butai 7. decembra 1941.
Napad na Perl Harbor i objava rata Japanu
[uredi | uredi izvor]
Iako je već nekoliko godina ratovao s Kinom, kao službeni ulazak Japana u Drugi svetski rat smatra se 7. decembar 1941. godine, dan napada na Perl Harbor. Idućeg dana, 8. decembra, SAD, Ujedinjeno Kraljevstvo i Kina objavljuju rat Japanu, čime ovaj rat postaje deo ukupnih ratnih događanja Drugog svetskog rata. Prinuđeni interesima u ratu na Pacifiku učestvovali su i Ujedinjeno Kraljevstvo, Australija, Novi Zeland i Holandija. Pored Japana, saveznicima su rat objavile i neke države koje je Japan osvojio tokom rata.
Napredovanje Japana
[uredi | uredi izvor]Japanci su bili u prednosti u mornarici i vazduhoplovstvu što je šokiralo desetkovane Amerikance. Razbuktavanjem rata u Europi, Velika Britanija je bila prisiljena da što više svojih snaga upotrebi u borbama protiv Nemačke i Italije što je japanskoj vojsci odgovaralo jer je mogla nastaviti sa strategijom iznenadnih napada.
- Japanska osvajanja 1941—1942.
-
Jugoistočna Azija 1941. -
Malajsko poluostrvo 1941/42. -
Holandska Istočno-Indija 1941/42. -
Mikronezija, Melanezija i Nova Gvineja 1941/42. -
Južna Azija 1942.
Gotovo odmah nakon napada na Perl Harbor, Japanci napadaju luku na Guamu, ostrvo Vejk (Bitka za ostrvo Vejk) i započinju snažnu invaziju na Malajsko poluostrvo i Tajland. Već sledeći dan napadaju i Hong Kong, koji britanske snage, prisiljene masivnim bombardovanjem i artiljerijskim napadima, napuštaju nekoliko dana kasnije.
Kad je Britancima postalo jasno da je sukob u Aziji neizbežan, poslali su zbog zaštite svojih kolonija više brodova u vode Pacifika. Brodovi su stigli u Singapur 27. oktobra i stavljeni su pod zapovedništvo admirala Toma Filipsa. Takva flota kreće 8. decembra u Tajlandski zaliv bez vazduhoplovne podrške pa Japanci 10. decembra napadima iz vazduha potapaju bojni brod "HMS Prince of Wales" (na kojem gine i zapovednik Filips) kao i borbenu krstaricu "HMS Repulse". Time su britanske snage ozbiljno oslabljene, a zamenski brodovi nisu mogli biti poslani jer su sve raspoložive pomorske i zračne snage Velike Britanije bile angažovane u borbama u Evropi i Africi.
Do kraja godine Japanci ostvaruju veći deo planiranih osvajanja na području Jugoistočne Azije. Osvajaju Luzon, glavno ostrvo Filipina (Invazija na Filipine), iskrcavaju se na Borneo (Japanska invazija na Borneo), na Mindanao na jugu Filipina, bombarduju tadašnji glavni grad Mjanmara Rangun.
1942.
[uredi | uredi izvor]Rabaul
[uredi | uredi izvor]Japanci već u januaru osvajaju Rabaul (bitka za Rabaul) na severnom delu ostrva „New Britain“ (danas deo Papue Nove Gvineje). Za ovo osvajanje okupili su flotu snage ravnu onoj koja je korišćena za napad na Perl Harbor. Položaj ovih ostrva pružao je izvrsno polazište za dalji prodor prema južnom i istočnom Pacifiku, pa su Japanci sledećih godina ovde izgradili pravu tvrđavu, gde je tokom rata povremeno bilo smešteno i do 200.000 japanskih vojnika.
Razbijanje savezničkih snaga u Jugoistočnoj Aziji
[uredi | uredi izvor]
Radi zaštite kolonija i svog uticaja u Jugoistočnoj Aziji, saveznici osnivaju 8. januara u Singapuru ABDACOM, zajedničku komandu SAD, Britanije, Holandije i Australije čiji je zadatak da upravlja svim kopnenim, vazdušnim i pomorskim snagama. Uprkos nekim manjim uspesima (pomorska bitka kod Balikpapana), snage ABDACOM-a nisu uspele da zaustave Japance koji već u januaru osvajaju Tarakan (bitka za Tarakan), Tajland i Britansku Maleziju, dok se na Javu iskrcavaju 2. februara. Shvativši da ne raspolažu sa dovoljnom vojnom snagom, ABDACOM je 25. februara raspušten. Naročito težak poraz Britanaca bio je završetak opsade Singapura, kad su 15. februara Japanci zarobili oko 80.000 britanskih, indijskih i australijskih vojnika.
Sledi celi niz pomorskih i kopnenih bitaka nakon kojih Japanci osvajaju gotovo čitavo područje Jugoistočne Azije, bombardujući 19. februara Darvin, grad i luku na severu Australije. Pored toga, upadaju i u Indijski okean, a 23. februara jedna japanska podmornica ispaljuje projektile na rafineriju nafte kod Elvuda u Kaliforniji, što u Americi izaziva strah od japanske invazije.
Do sredine 1942. godine Japanci su okupirali ili zaposeli sledeće teritorije:
- Južni deo ostrva Sahalin
- Solomonova ostrva
- Severni deo Nove Gvineje
- Borneo, Sumatra, Java…
- Maršalova ostrva
- Vijetnam, Tajland i Malezija
- Marijanska ostrva
- Filipini, Burma
U tom periodu Japanska carska mornarica dominirala je celim pacifičkim područjem.
Prve američke operacije na Pacifiku
[uredi | uredi izvor]Od 6. januara SAD počinju sa premeštanjem svojih snaga iz Atlantika u vode Pacifika. U Pago Pago, glavni grad Američke Samoe, prebacuju više ratnih brodova, a koristeći se Panamskim kanalom dovoze i snage u ljudstvu.
Prvi japanski porazi
[uredi | uredi izvor]Od početka ratovanja, saveznici su pretrpeli niz poraza u pokušaju zaustavljanja daljeg napredovanja Japanaca. Zbog toga će Amerikanci u januaru početi sa pripremama posebno dizajniranih bombardera koji bi mogli doći do glavnih japanskih ostrva i bombardovati ciljeve u području Tokija, Jokohame, Nagoje i Kobea. Napad, poznat kao Dulitlov napad, izveden 18. aprila imao je veliki propagandni uticaj ali je prouzrokovao slabu materijalnu štetu neprijatelju.
Japanci su 3. jula osvojili tadašnji glavni grad Solomonovih ostrva Tulagi, da bi već sledećeg dana bili napadnuti od strane 99 američkih aviona koji tom prilikom potapaju jedan japanski razarač i tri minolovca, oštećujući još četiri druga broda.
Iako se bitka u Koralnom moru, vođena 7. i 8. maja, završila bez pobede, sprečila je dalje prodiranje Japanaca ka Port Morsbi, prestonici Nove Gvineje). To je bila prva velika pomorska bitka između japanskih i američkih nosača aviona. Obe strane su izgubile po dva nosača i nekoliko drugih brodova. Istovremeno, je ova bitka ušla je u istoriju kao prva pomorska bitka koju su vodili isključivo avionima, a da pri tome brodovi svojim topovima uopšte nisu učestvovali.
Bitka kod Midveja
[uredi | uredi izvor]_01.jpg)
Praćenjem japanskog radio prenosa, SAD su uspele da indentifikuju sledeći veliki cilj japanskog napada, Midvej, pa na ostrva 25. i 26. maja prebacuju pojačanja u ljudstvu, tehnici i avionima. Dolazi do odlučujućih bitaka 4, 6 i 7. juna u kojima su Japanci imali na raspolaganju četiri velika nosača aviona a Amerikanci samo dva. Ipak, ovu razliku u snagama nadoknadila je strateška prednost koju su Amerikanci imali zbog poznavanja neprijateljskih planova. Potopljena su sva četiri japanska nosača aviona, izgubljena je jedna krstarica, 322 aviona a poginulo je oko 3.057 vojnika. Američki gubici bili su znatno manji sa po jednim potopljenim nosačem i razaračem, 150 uništenih aviona i 307 poginulih vojnika. Zbog teškog poraza i gubitaka Japanci se posle te bitke povlače.
Gvadalkanal
[uredi | uredi izvor]Takozvana "Operacija „Watchtower“" započinje već 1. juna 1942, ukrcavanjem marinaca u šest transportnih brodova u San Diegu. Jedinice 11. i 16. brigade taktičkih snaga (Tactical Forces) 7. juna kreću iz Midveja prema Gvadalkanalu čime započinje treća pomorska invazija po veličini u Drugom svetskom ratu, posle Normandije (Operacija Overlord) i Italije (Operacija Avalanče).
Noću, 7. jula, posle pripreme kroz nosače aviona USS Saratoga, USS Wasp i USS Enterprise, glavnica 1. američke mornaričke divizije pristaje na severnom delu ostrva, dok delovi divizije pristaju na ostrvu Tulagi. Time započinje skoro sedmomesečna borba za ova ostrva. Istog dana, Amerikanci uspevaju da osvoje skoro završen japanski aerodrom na Gvadalkanalu, dok na Tulagi dolazi do jakog otpora japanskih snaga, ukopanih na svojim položajima.
Dva dana kasnije, Japancima dolazi u pomoć 8. japanska flota u čijem se sastavu nalaze krstarice Šokai, Aoba, Kinugasa, Furutaka, Kako, Tenru, Jubari i razarač Junagi. Svi ovi brodovi prolaze neprimećeni od strane radarskog izviđačkog broda "USS Blue", udaljenog samo 40 km. Iako su pri izlasku iz luke primećeni od strane američke podmornice S-38, ovi brodovi uspešno prolaze do linija američke flote.
U bici koja se razvija, saveznici gube više brodova ("HMAS Canberra" (RAN), "USS Patterson", "USS Chichago" i "USS Baglej"), dok pri povlačenju, Japanci iznenađuju severnu grupu i potapaju krstarice "USS Vincenness", "USS Quincu" i "USS Astoria", kao i razarače "USS Helm" i "USS Wilson".
Glavnu krivicu za ove gubitke nose slabe komunikacijske veze između saveznika. Iako su britanski i australijski izviđački avioni dojavili dolazak japanske flote, ove informacije nisu prosleđene do ratnih brodova.
Sukob na ostrvima i dalje se odvija dok saveznici i Japanci napadaju neprijateljske konvoje sa namirnicama i opremom, prouzrokujući nove, manje pomorske bitke u ovom području.[6]
Operacija Gvadalkanal
[uredi | uredi izvor]Pripreme
[uredi | uredi izvor]Pripreme za ovu tešku i dugotrajnu borbu poznatu pod kodnim imenom Operacija „Watchtower“ počele su 1. jula isplovljavanjem šest transportnih brodova s ukrcanim marincima iz luke San Dijega u smeru ostrva Fidži. Pratili su ih jedan nosač aviona, jedan bojni brod, četiri krstarice i deset razarača. Pored toga, s istim odredištem iz Perl Harbora, 7. jula kreću dva nosača aviona, šest krstarica i četrnaest razarača.
U međuvremenu, japanska mornarica podvrgnuta je potpunoj reorganizaciji, a porinuta su u more dva nova bojna broda, novi eskortni nosač aviona i nosač hidroaviona, kao i više novih krstarica i razarača. Port Morsbi na Novoj Gvineji i dalje je bio željeni japanski cilj, pa je od 20. jula bilo više japanskih pokušaja da u blizini formiraju mostobran. Saveznici su vazdušnim napadima ometali transporte trupa pa ga Japanci nisu uspeli osvojiti.
U to vreme Američka flota sastaje se kod ostrva Fidži radi pripreme za Operacija „Watchtower“. Amerikanci su se s Britancima dogovorili da se radi zavaravanja Japanaca provede iskrcavanje na Andamanska ostrva, što je trajalo od 1. do 10. avgusta.
Gvadalkanalska kampanja
[uredi | uredi izvor]
Iskrcavanjem 7. avgusta na Gvadalkanalu, najvećem ostrvu u grupi Solomonskih ostrva, Amerikanci započinju operaciju „Watchtower“, jednu od najžešćih borbi s najvećim gubicima tokom rata na Pacifiku. Trajala je sve do početka 1943. godine i bila još jedna prekretnica u korist Amerikanaca. Pod tim imenom obuhvaćen je celi niz pomorskih, ali i kopnenih bitaka.
Cilj iskrcavanja bilo je područje japanske vazduhoplovne baze "Lunga Point", najzapadnije vazdušne baze za podršku pomorskim operacijama i ugrožavanje puteva između Amerike i Australije, a u dosegu ove baze bila je i Nova Gvineja. Aerodrom je zauzet već 8. avgusta posle podne, ali su i sledećih nekoliko meseci za njega vođene žestoke borbe, jer su Japanci svom snagom pokušavali da ponovo dobiju kontrolu nad njim.
Borbe nisu vođene samo na kopnu, nego i u vodama između Gvadalkanala i ostrva Savo. Napori Amerikanaca da osvoje, a Japanaca da zadrže Gvadalkanal zahtevali su brojna pojačanja u ljudstvu ali i opreme i oružja. Rezultat je bio veliki broj potopljenih brodova na obe strane što je tom mestu donelo nadimak "Tesnac sa gvozdenim dnom". Kao rešenje Japanci organizuju noćni transport opreme i namirnica brzim brodovima, pretežno razaračima, koji Amerikanci nazivaju Tokio ekspres.
Ova kampanja smatra se završenom tek 8. februara 1943. godine, kada se Japanci povlače s Gvadalkanala.
U septembru Japanci nastavljaju s invazijom na Gilbertova ostrva, dok saveznici osvajaju delove Nove Gvineje.
1943.
[uredi | uredi izvor]Početkom godine Amerikanci sve uspešnije dekriptuju japanske radijske šifre. Uspešnost dekriptovanja bila je potvrđena brojnim izviđanjima. Na temelju dešifrovanih poruka, od sredine januara američke podmornice potapaju brojne manje ratne brodove neprijatelja, kao što su razarači,patrolni brodovi i tankeri. Sve češće se za napad na veće konvoje Japanaca šalju i borbeni avioni.
Nastavljaju se borbe za Gvadalkanal i počinju borbe za potpuno oslobađanje Solomonovih ostrva (bitka za Severne Salomone) koje su potrajale sve do marta 1944. godine. Početkom februara, Amerikanci dopremaju na Gvadalkanal masivna pojačanja, dok Japanci do 8. istog meseca brzim razaračima (delom flotilama do 22 razarača) evakuišu sa ostrva 11.706 vojnika. U periodu nakon toga ostrvo je u rukama Amerikanaca, a pomorski put između Amerike i Australije je ponovo siguran. Pored toga, Gvadalkanal je postao važno polazište saveznika za operacije protiv Rabaula, grada na ostrvu Nova Britanija, glavnog uporišta Japana u južnom Pacifiku.
U to vreme Amerikanci postižu uspehe sa podmornicama dok u vazdušnom prostoru preuzimaju prevlast. Uspešno američko radioizviđanje rezultiralo je presretanjem aviona kojim je admiral Isoroku Jamamoto, vrhovni zapovednik Japanske carske mornarice, krenuo u obilazak japanske baze na ostrvu Bugenvil (Solomonova ostrva). Avion je srušen, a Jamamoto je poginuo.
Pored niza manjih, lokalnih pomorskih okršaja u kojima uglavnom pobeđuju Amerikanci, do sredine godine odvile su se još dve značajnije bitke: bitka u Bizmarkovom moru i pomorska bitka kod Komandorskih ostrva.
"Od ostrva do ostrva"
[uredi | uredi izvor]Radi daljnjeg napredovanja u jugozapadnom Pacifiku, komanda američke vojske odlučuje da zaobiđe Rabaul, snažnu japansku utvrdu koju su smatrali vrlo opasnom za daljnje napredovanje u tom području. Iz toga je proizašla operacija Cartwheel, pripremana od sredine juna različitim premeštanjem trupa, a započeta gotovo istovremenim iskrcavanjem na Rendovu, Novu Džordžiju (bitka za Novu Džordžiju), Novu Gvineju, Bugenvil i Novu Britaniju.
Pri tome su primenili strategiju "od ostrva do ostrva",[7] utemeljenu na zaobilasku japanskih utvrđenih položaja i presecanju njihovih puteva snabdevanja.
Nedugo nakon američkog iskrcavanja u zaliv Kula, iskrcavaju se i Japanci pa u noći između 5. i 6. jula dolazi do bitke u zalivu Kula. Nekoliko dana kasnije Japanci šalju Tokio ekspres u zaliv pa nastaje bitka kod Kolombangare. Amerikanci gube ovaj sukob pa Japanci na Kolombangaru iskrcavaju 1.200 vojnika. Ipak, taj poraz nije mnogo uticao na dalji ishod rata, jer su Amerikanci u nastavku aktivnosti astrvo jednostavno zaobišli.
U avgustu iste godine Amerikanci bez borbe zauzimaju nekoliko južnopacifičkih otoka, na kojima posebne građevinarske jedinice (Amerikanci ih zovu “Sea Bees” - morske pčelice) odmah grade vazduhoplovne baze.
Početkom septembra australijske jedinice, potpomognute američkom vazdušnom podrškom, iskrcavaju se na Novoj Gvineji i oslobađaju je.
Nakon kapitulacije Italije (8. septembra), posade italijanskih brodova potapaju svoja plovila kako ne bi pali u ruke Japanaca.
U vreme evakuisanja japanskih trupa s Kolombagare od kraja septembra do početka oktobra, od američke vatre gine oko 1.000 japanskih vojnika, ali ipak uspevaju da povuku sa ostrva oko 9.400 vojnika. U nastavku Japanci pokušavaju da evakuišu i vojnike sa Vela Lavele ali ih Amerikanci u tome sprečavaju.
Borba za Bugenvil
[uredi | uredi izvor]
Dana 1. novembra iskrcavaju se tri divizije američkih marinaca na Kap Torokini na Bugenvilu, na Solomonovim ostrvima, ne naišavši na otpor Japanaca. Pred obalom su u zaštiti bile 4 krstarice, 19 razarača i nekoliko minolovaca. Japanci su vazdušnim napadima iz Rabaula pokušali da napadnu brodove ali kad to nije uspelo, japanska komanda pokreće jednu flotu u smeru Bugenvila koja na destinaciju stiže sledeće noći. Japanski i američki brodovi se sukobljavaju u bitki kod zaliva carice Auguste, ali Japanci ne uspevaju sprečiti dalje iskrcavanje Amerikanaca na Bugenvil.
Japanci 3. novembra aktiviraju 2. flotu kao pojačanje jedinicama u Rabaul, ali je američki izvidnički avioni primećuju u Bizmarkovom arhipelagu. Nakon uplovljavanja flote u Rabaul, 100 borbenih aviona uzleće s dva američka nosača i kreće u napad na luku Rabaula. Uz gubitak 10 aviona, uspevaju da teško oštete šest japanskih krstarica i jedan razarač. Kratko nakon ovog napada, uzleće grupa američkih bombardera i napada Rabaul i ponovo luku. Još iste večeri Japanci povlače šest krstarica i pet razarača iz Rabaula u Truk, snažno japansko uporište na Marijanskim ostrvima.
U međuvremenu Japanci uspevaju da u noćnoj akciji 7. novembra iskrcaju 1.175 vojnika na Bugenvil, dok 9. i 11. novembra Amerikanci izvršavaju svoj drugi i treći talas akcije. Zbog blizine Rabaula (udaljenost Bugenvila i Rabaula iznosi samo 300 km), Amerikanci osposobljavaju japanske poljske aerodrome na Bugenvile i koriste ih kao bazu za napade na Rabaul.
Zbog američke ofanzive Japanci pokušavaju pojačati svoje uporište na Buki, severno od Bugenvila, što 26. novembra 1943. dovodi do bitke kod rta St. George. Japanci tada doživljavaju veliki poraz, izgubivši više od polovine angažovanih jedinica, dok Amerikanci nisu imali gubitaka. To je bio kraj Tokio ekspresa, japanskih plovidbi radi snabdevanja i evakuisanja na Solomonskim ostrvima.
Već od kraja decembra Amerikanci počinju sa vazdušnim napadima na Rabaul sa Bugenvila, a borbe za ovo ostrvo trajale su sve do početka aprila 1944.
Gilbertova ostrva
[uredi | uredi izvor]
Na dan napada na Perl Harbor, japanske snage napadaju i Gilbertova ostrva zauzimajući ih 10. decembra 1941. U sledećih godinu dana Japanci na atolima ovih ostrva prave jaka utvrđenja služeći im kao pripremu za napad na Maršalova ostrva.
Pripreme za značajnu bitku za Gilbertova ostrva, čije kodno ime je bilo "Operacija Galvanic", počele su desetog, dok je sama bitka otpočela 19. i trajala do 24. novembra. (osvojen atol Makalin) odnosno 28. novembra (osvojen i atol Tarava). To su zapravo bile dve odvojene bitke vođene istovremeno na atolima Makin i Tarava čije su borbe bile vrlo žestoke. Učestvovalo je oko 50.000 Amerikanaca i 5.600 Japanaca, a poginulo je oko 4.300 japanskih i 1.000 američkih vojnika.
Nakon toga, Japanci su pretpostavili da će Amerikanci svoje sledeće borbene aktivnosti usmeriti prema Maršalovim ostrvima, pa su od 19. novembra više puta iz Truka dopremali pojačanja na tu lokaciju.
Druge aktivnosti krajem godine
[uredi | uredi izvor]Krajem godine dogodilo se još nekoliko značajnih bitaka, bombardovanja i iskrcavanja Amerikanaca (bitka kod rta Sent Džordž, bombardovanje japanskih položaja na Kvadžalinu, operacija Dexterity). Neke su završene još iste godine, dok su neke nastavljene i u 1944.
1944.
[uredi | uredi izvor]Amerikanci i dalje uspešno dešifruju japanske radijske kodove, što dovodi do uspešnih napadima podmornica na japanske konvoje. Podršku često dobivaju i od drugih savezničkih aviona koji su takođe uključeni u potragu i napade na konvoje. Tom akcijom prekinuto je snabdevanje Maršalovih ostrva.
U januaru Britanci pojačavaju svoju istočnoazijsku flotu u Indijskom okeanu i sve češće, još od decembra prethodne godine, napadaju japanske jedinice u Malajskom prolazu čime delomično šire svoje delovanje i do Andamanska ostrva i Nikobara. Tako su uspešno proveli i neke akcije protiv nemačkih podmornica koje su delovale iz Penanga.
Maršalova ostrva
[uredi | uredi izvor]Borbe za Maršalova ostrva koje se trajale su od 31. januara do 23. februara 1944, vođene su u tri odvojene operacije. Jedna od operacija vođena je i na Truku, atolu u skupini Karolinskih ostrva, ali se danas smatraju delom borbi za Maršalova ostrva. U ovim borbama učestvovao je veliki broj marinaca (samo na Kvadžalin iskrcano je 42.000) a glavni cilj ovih operacija bio je osiguranje polazišta za napredovanje prema Marijanskim ostrvima i Filipinima.
U prodoru preko Gilbertovih otoka, Amerikanci presecaju nabavku izolovanih japanskih baza na ovim ostrvima, pa više ljudi umire od gladi nego u borbama. Posle bitke za Taravu i pobede, saveznici sve više koriste taktiku izolovanja ostrva čime Japance dovode do predaje. Pojedina ostrva bez kontakta ostaju isključeni od ostatka sveta do kraja rata, čak i dosta kasnije pa neke baze tek ranih 50-ih saznaje za kapitulaciju Japana.
Dalji prodor Amerikanaca
[uredi | uredi izvor]U pripremi za veliku ofanzivu na Marijanska ostrva Amerikanci bombarduju ostrva Tinian i Saipan, a već krajem februara iskrcavaju prve vojnike na Los Negros, deo Admiritetskih ostrva.
U martu Japanci otpočinju operaciju za povratak kontrole nad Bugenvilom (gde su kod rta Torokina Amerikanci već imali mostobran sa 27.000 vojnika) iskrcavanjem 12.000 vojnika. Borbe su trajale od 9. do 24. marta u kome su Japanci pretrpeli veliku gubitke suočivši se sa Amerikancima i njihovih šest artiljerijskih razarača. Pre početka velikih borbi za osvajanje Marijana, desilo se još nekoliko značajnih aktivnosti: iskrcavanje na severozapadnim obalama i obližnjim ostrvima Nove Gvineje, podmorničko potapanje transportnih brodova s japanskim vojnicima na putu od Šangaja prema Molučkim ostrvima gde gine oko 10.000 Japanaca, britanski napadi na severozapadnu Sumatru i severoistočnu Javu kao i niz značajnijih uspešnih napada na japanske konvoje.
Marijanska i Palau ostrva
[uredi | uredi izvor]Kampanja za osvajanje ove grupe ostrva počela je 11-og, tj. 15. juna, u zavisnosti od toga da li se teška bombardovanja Saipana, Tiniana i Guama ili iskrcavanje američkih marinaca na njene obale smatra njenim početkom. Nastaju sukobi poznati kasnije kao bitka za Saipan, bitka za Tinian i bitka za Guam) a one će se kasnije ubrajati kao jedne od najkrvavijih tokom rata na Pacifiku. Japanci su u naporu da zaustave i odbiju Amerikance, pokušali kontranapad koji je prerastao u bitku u Filipinskom moru ali se završio velikim porazom japanskih neiskusnih snaga, pre svega pilota, u toj bici.
Napredovanje Amerikanaca nastavilo se prema grupi ostrva Palau. Kopnene operacije na na ovoj teritoriji počele su 15. septembra nakon ranijeg višednevnog bombardovanja japanskih položaja na mestima gde je bilo predviđeno iskrcavanje. Uprkos otporu Japanaca, ostrva su pala u ruke Amerikanaca 23. oktobra ali to nije bio kraj borbi. Na otocima Peleliu i Angaur su pojedine grupe Japanaca pružale gerilski otpor, pa se borbe za obe ove skupine otoka konačno završile tek u novembru iste godine.
Veliki broj života izgubljen je u ovim borbama ali značajno veći na strani Japana nego Amerikanaca.
Osvajanjem Marijanskih ostrva koji su se nalazili u središtu tadašnjih vojnih aktivnosti na Tihom okeanu, ostvareni su planovi za dalje napredovanje saveznika kako prema Filipinima, tako i prema samom Japanu.
Filipini
[uredi | uredi izvor]Još u vrijeme trajanja borbi za Palau, Amerikanci otpočinju s napadima na Filipine pa bombarduju aerodrome na Mindanau koji se nalazi na jugu Filipina. Kako tu ne nailaze na veći otpor, proširuju napade na Visayas, grupu ostrva u središnjem delu Filipina i u roku od tri dana uništavaju više od 200 japanskih borbenih aviona.
Ohrabreni ovim uspesima, Amerikanci s velikim brojem aviona, koji uzleću sa 15 nosača, 21. i 22. septembra napadaju aerodrome na Luzonu, naročito one u blizini Manile, da bi dva dana kasnije ponovo napali Visayas. Ovom akcijom Japanci gube preko 1.000 aviona, jedan razarač, jednu korvetu, jedan minopolagač i jedan nosač hidroaviona. Potopljen je i veći broj japanskih manjih plovnih jedinica, ukupno oko 150 brodova, dok u istoj akciji Amerikanci gube 54 borbena aviona, od čega ih je 18 izgubljeno zbog nezgoda, ne u borbi.
U okviru priprema za invaziju na Filipine, Amerikanci napadaju avionima s nosača niz japanskih aerodroma, između ostalih i na japanskim ostrvima Sakašima u istočnom delu Kineskog mora i Okinavi. U napadima na Formozu imali su podršku i bombardera B-29 iz američkih baza u Kini. Japanci su u odbranu leteli s ostrva Kjušu, Okinave i Formoze, a korišćen je i veliki broj kamikaza uz pomoć kojih su uspeli da delomično i teško oštete neke američke brodove. U povlačenju, američki avioni ponovo napadaju aerodrome severno od Manile pri čemu dolazi do teških vazdušnih bitaka sa japanskim avionima. Po završetku ovih borbi koje su se odvijale svakodnevno od 11. do 15. oktobra, Japanci pogrešno izveštavaju da su potopili 11 američkih nosača aviona, dva bojna broda i jednu krstaricu. Ovaj pogrešni izveštaj imao je pogubne posledice za strategiju japanske odbrane Filipina.
Britanci su dali svoj doprinos provođenjem jedne akcije zavaravanja (operacija “Millet”) napavši svojom azijskom flotom Nikobare 17. i 18. oktobra, dok je u središnjem delu Filipina počela bitka za Leyte. Amerikanci su vazdušnim napadima na Mindanao, Leyte i Cebu počeli pripreme za iskrcavanje, dok je grupa američkih podmornica zatvorila prolaz između Mindanaa i Samara. Iskrcavanje počinje 19. oktobra uz neznatan japanski otpor, pak prve američke jedinice bitkom za Leyte, počinju sa osvajanjem Filipina. Između 22. i 25. oktobra Japanci pokušavaju sprečiti dalja iskrcavanja Amerikanaca što se razvija u bitkom u zalivu Leute. U toj borbi Japanci su pretrpeli najteže i za dalji tok rata odlučujuće gubitke: izgubili su tri bojna broda i četiri nosača aviona.
Pre kraja godine (3. novembra) Japanci su po prvi put koristili FUGU balone, jedno od najneobičnijeg oružja korišćenog u tom ratu. Baloni-bombe, koje su Japanci razvijali nakon za njih ponižavajućeg Dulitovog napada na Tokio, 1942, bili su od papira ali sa upravljačkim mehanizmom koje su putovale na predviđenu destinaciju snagom vetra. Koristeći povoljne struje u zimskim mesecima, stigli su za tri dana iznad Severne Amerike. Iako ih je oko 1000 stiglo na cilj nisu uzrokovali gotovo nikakvu štetu.
U ovim borbama su, pored poznatijih pilota kamikaza, Japanci prvi put (20. novembar) koristili podmorno samoubilačko oružje Kaiten, podmornice-torpeda s mornarima kamikazama. Tog dana je ovim oružjem uništen jedan američki tanker, dok su ostala samoubilačka torpeda Amerikanci potopili pre nego su obavili zadatak. Uprkos tome, Japanci izveštavaju o značajnom uspehu ovog svog novog čudesnog oružja.
Britanci su u to vreme reorganizovali svoju istočnoazijsku flotu. Starije brodove objedinili su u Britansku istočnoindijsku flotu, dok su od modernijih jedinica formirali novu Britansku pacifičku flotu.
SAD, 24. novembra, započinje novi niz teških vazdušnih napada na Tokio. Avioni B-29 su poletali s novih baza na Saipanu, a napadi su nastavljeni 26, 29. i 30. novembra kao i 3. decembra.
Bitka za Leyte trajala je i dalje. Obe strane ulagale su velike napore i trpele značajne gubitke, ali još uvek nisu došli do odlučujućeg rezultata. Nizali su se napadi, iskrcavanja, gubici plovnih jedinica i aviona kao i velikog broja ljudskih života.
1945.
[uredi | uredi izvor]Britanci 3. januara osvajaju burmanski priobalni grad Sitve čime počinju s osvajanjem Burme (danas Mjanmara), dok je burmanski put (jedina kopnena prometna veza Kine s područjima koja nisu bila pod japanskom okupacijom) bila ponovo dostupna za saveznike na prelazu od 1944. na 1945. godinu. Tako je put za prevoz trupa i opreme do Kine bio otvoren.
Iskrcavanje na Luzonu
[uredi | uredi izvor]Američke snage 3. i 4. januara počinju s intenzivnim napadima na japanske brodove severno od Filipina, kao i ponovo na aerodrome na Luzonu. Tih i idućih dana uništavaju brojne japanske avione kao bi dobili prevlast u vazdušnom prostoru nad Luzonom. 9. januara američki avioni napadaju Formozu i japanska ostrva Rjukju i Pescadores.
Istog dana, uz nevelik otpor, u zalivu Lingayen iskrcava se 70.000 američkih vojnika dok se Japanci povlače u brda. Uz snažan vazdušni otpor Japanaca, pri čemu su gotovo uvek veliku ulogu imali kamikaze, Amerikanci obnavljaju dalju opremu i ljudstvo sve do 17. januara, kad američkim kopnenim jedinicama više nije bila potrebna vazdušna podrška.
Ivo Džima
[uredi | uredi izvor]
Jedna od najpoznatijih bitaka Drugog svetskog rata - bitka za Ivo Džimu počinje 19. februara i traje do 26. marta 1945. Taktičke operacije izvedene pri napadu na ovo ostrvo i danas se koriste kao temelj za izučavanje amfibijskog ratovanja.
Zbog potrebe stacioniranja lovačkih aviona za pratnju bombardera pri napadu na japanska ostrva, saveznici se odlučuju za napad na ovo ostrvo koje se prostire samo na 21 km². Njegova odbrana sastojala se od 21.000 japanskih vojnika pod vođstvom generala Tadamičija Kuribajašija dok su se na suprotnoj strani nalazila 4. i 5. divizija marinaca koja je brojila skoro 100.000 vojnika. Japanci su se povukli u unutrašnjost ostrva gde su gerilskim akcijama iz tunela i rovova planina onemogućavali učvršćenje američkih položaja kojima je trebalo oko mesec dana da ovo ostrvo osvoje. Treća divizija marinaca koja dolazi u pomoć, još više povećava gužvu na obali, čime dolazi do ukupnog gubitka od oko 7.000 mrtvih.[8] Tokom borbe, Amerikanci zbog nemogućnosti ulaska u podzemne tunele upotrebljavaju bacače plamena i time uništavaju položaje japanske vojske. Pri kraju sukoba, Japanci se povlače na južni deo ostrva gde se bore do zadnjeg. Ukupno je u odbrani ostrva poginulo više od 20.000 Japanaca.
Okinava
[uredi | uredi izvor]Za Amerikance, Okinava je bila zadnja prepreka na putu za Japan, dok je jednako tako Japancima, nakon gubitka Ivo Džime, to bila zadnja odbrana matičnih ostrva. Bitka za Okinavu, poznata i kao operacija “Iceberg”, započeta je 1. aprila 1945, kada je 10. Armija američke kopnene vojske, uz potporu 3. Amfibijskog korpusa i 24. Armijskog korpusa s ukupno 183.000 vojnika, izvršila invaziju na Okinavu, japansku teritoriju u arhipelagu Rjukju.
Iako su pripreme koje su se sastojale od snažnih avio napada trajale od 18. marta (ostrvo je povremeno bilo bombardovano i ranije), glavnica japanskih snaga se uspeva povući u unutrašnjost ostrva u već izgrađene i dobro utvrđene položaje, pa se bitka smatra završenom tek 21. juna. Ratovanje u džungli dovodi do velikih gubitaka na strani saveznika, ali su na kraju ipak Japanci pretrpeli težak poraz: gube oko 66.000 vojnika, dok su američki gubici iznosili 12.283 poginulih.
Padom Okinave pada i zadnje japansko uporište na putu prema glavnim ostrvima. Samim tim, saveznici završavaju pripreme invazije samog Japana.
Put ka japanskoj kapitulaciji
[uredi | uredi izvor]Sukobljene strane (prije svega saveznici) preduzimale su istovremeno niz većih i manjih borbenih aktivnosti. Japanci su pokušali da svim sredstvima (velik broj samoubilačkih aktivnosti kako avionima tako i ljudima-torpedima) spreče napredovanje Amerikanaca prema Japanu, dok su Amerikanci time upravo težili.
Osim njih Australijanci (ostrva oko Bornea, Borneo, Novi Zeland…) i Britanci (Burma, Indokina) takođe uspešno oslobađaju okupirane teritorije jer Japan trpi snažno bombardovanje i vazdušne napade na brodove koje ometaju i onemogućuju pomorski promet sa dopremom sirovina Japanu.
Nakon kapitulacije Nemačke 9. maja, Japan se izjašnjava za nastavak odlučne borbe protiv saveznika. Javljaju se, kako u vojsci tako naročito u parlamentu, prve javne priče o kapitulaciji, ali vojni vrh odbacuje tu ideju i priprema odbranu zemlje do zadnjeg čoveka.
Kao jedan od rezultata Potsdamske konferencije saveznici daju Japancima ultimatum za bezuslovnu kapitulaciju, pošto i Sovjetski Savez planira da se aktivira u Pacifičkom ratu, tri meseca nakon završetka rata u Evropi. Ipak japanski premijer Kantaro Suzuki, 27. jula ovaj ultimatum odbacuje.
Atomska bomba i završetak rata
[uredi | uredi izvor]
Iako su Japanci prinuđeni na povlačenje, sa carstvom koje se nalazi u raspadu, američka vlada, sa vojnom upravom odlučuje da upotrebi novo oružje masovnog uništenja.
Japanski izaslanik u Moskvi, Sato Naotake, 9. jula 1945. prenosi molbu za početak pregovora o primirju, ali Amerikanci 6. avgusta bacaju prvu atomsku bombu na Hirošimu, da bi tri dana posle, 9. avgusta, bacili i na Nagasaki. Nakon ovog uništenja Japanci 2. septembra 1945. potpisuju bezuslovnu predaju.
Posledice
[uredi | uredi izvor]Pacifički rat, a time i Drugi svetski rat, završen je bezuslovnom japanskom kapitulacijom. Dokument o kapitulaciji potpisan je na američkom bojnom brodu USS Misuri, 2. septembra 1945. godine. Bio je to prvi rat u kojem su upotrebljena sva tri oružja za masovno uništavanje, kako atomsko (SAD je bacio atomske bombe na Japan), tako i biološko i hemijsko oružje, koje je Japan koristio većinom u Kini.
Osim ekonomskog uništenja Japana, posledice upotrebe atomskih bombi civilno stanovništvo osećaće decenijama kasnije: zračenje i zatrovana okolina i posle rata će mnoge civile koštati života.
Tragedija koju je donela upotreba atomske bombe podigla je svesnost u nastanak atomskog rata koji bi mogao uništiti celu planetu ali uprkos redovnog testiranja do sada nije ponovno upotrebljena u ratu i njega postojanost služi samo kao vrsta političkog pritiska.
Oko 111.000 državljana SAD japanskog porekla tokom Drugog svetskom rata isterano je iz svojih domova i poseda za koje su bili prinuđeni da ih prodaju po znatno nižoj ceni. Mnogima su oduzete ušteđevine, koje su stvarali ceo život a neretko su i zatvarani i stavljani iza bodljikave žice, u "centre za relokaciju" podignute duž pacifičke obale. Nakon rata nevinim ljudima koji su izgubili sve ili većinu onoga što su imali nije isplaćena gotovo nikakva odšteta. Šteta koju su pretrpeli američki Japanci procenjena je na oko 400.000.000 tadašnjih dolara, a za obeštećenje su dobili 10 puta manje (oko 40.000.000). Kad je izbio rat, vlada SAD je konfiskovala svu imovinu banke “Jokohama” koja je poslovala na teritoriji SAD kao "neprijateljsku imovinu". Oko 4.000 korisnika ostalo je bez novca dok su im računi bili zamrznuti, a 1957. doneta je odluka da im se vrati samo 2% uloga. Zbog te odluke oko 1 600 vlasnika računa udružilo i povelo parnicu sa zahtevom da im se refundira celi iznos uloga. Prvostepeni sud presudio je u njihovu korist i naredio isplatu preostalih 98% vrednosti uloga. Čim se za to saznalo ostalih 2 400 vlasnika uloga zatražili su da se i njima isplati njihov novac, ali su odbijeni, jer su odbili da prihvate prvobitnu ponudu od 2%. Vrhovni sud SAD uzeo je 24. oktobra 1967. u postupak i njihovu tužbu, a 10. aprila vratio celi predmet Apelacionom sudu Kolumbije, koji je 1. avgusta 1969. presudio u korist vlasnika uloga sa naredbom da se novac vrati vlasnicima "približno po predratnoj realnoj vrednosti dolara, ali bez kamata".[9]
Reference
[uredi | uredi izvor]- ^ Peace & War – United States Foreign Policy 1931-1941, Departement of State: Washington, 1943 na stranici: http://www.ibiblio.org/hyperwar/Dip/PaW/PaW-14.html (jezik: engleski)
- ^ Diskussions with Japan 1941 and Pearl Harbor na stranici: http://www.mtholyoke.edu/acad/intrel/WorldWar2/pearl.htm
- ^ Dokument "Memorandum [91] Regarding a Conversation Between the Secretary of State, the Japanese Ambassador (Nomura), and Mr. Kurusu" na stranici: http://www.ibiblio.org/pha/timeline/411201apw.html
- ^ Chronology of the Dutch East Indies, December 1941 na stranici: http://www.dutcheastindies.webs.com/december1.html
- ^ Originalni tekst telegrama Ruzvelta caru Hirohitu na stranici: http://www.ibiblio.org/hyperwar/Dip/PaW/264.html
- ^ http://www.wlb-stuttgart.de/seekrieg/ksp/pazifik/guadalcanal.htm (jezik: nemački)
- ^ Boris Prikril, "Pakao Pacifika, drugi dio" Nakladni zavod Znanje, Zagreb, "Otokar Keršovani", Rijeka (1985). pp. 110
- ^ Morison, Samuel Eliot (2002) [1960]. Victory in the Pacific, 1945. Urbana, IL: University of Illinois Press. (jezik: engleski)
- ^ John Toland-Uspon i pad Japanskog Imperija, Centar za informacije i publicitet, Zagreb 1982. pp. 33—34.
