Dom Udruženja jugoslovenskih inženjera i arhitekata u Beogradu
| Dom Udruženja jugoslovenskih inženjera i arhitekata | |
|---|---|
 Dom Udruženja jugoslovenskih inženjera i arhitekata u Beogradu (Dom inženjera Srbije) | |
| Opšte informacije | |
| Mesto | Beograd |
| Opština | Vračar |
| Država |  Srbija |
| Vreme nastanka | 1933—1935. godine |
| Tip kulturnog dobra | Spomenik kulture |
| Nadležna ustanova za zaštitu | Zavod za zaštitu spomenika kulture |
| beogradskonasledje | |
Dom Udruženja jugoslovenskih inženjera i arhitekata u Beogradu, danas Dom inženjera Srbije je zdanje koje se nalazi u ulici Kneza Miloša 7 u Beogradu. Zgrada je podignuta i građena u periodu između 1933. i 1935. godine. Bazirana je prema projektu arhitekata Milana - Miše Manojlovića i Isaka Azriela.
Korpus zgrade prema ulici Kneza Miloša predstavlja blok visok četiri sprata, sa stepenišnim korpusom, dok je iz Lazarevićeve ulice volumen razlomljen i povučen od regulacione linije. Iznad prizememlja nalazi se i krovna terasa na nivou prvog sprata. Fasada zgrade je ravna, bez ornamenata i sa prozorskim otvorima.
Dom UJIA je 2018. godine uvršten u spomenike kulture Beograda.
Istorijat[uredi | uredi izvor]
Nedugo nakon osnivanja Kraljevine SHS, formirano je „Udruženje inženjera i arhitekata Kraljevstva Srba, Hrvata i Slovenaca” sredinom 1919. godine, međutim, samo nekoliko meseci kasnije udruženje je promenilo naziv u „Udruženje jugoslovenskih inženjera i arhitekata”. Cilj udruženja je bio da promoviše ideju integralnog jugoslovenstva, da uspostavi novi poredak inženjerstva i arhitekture u još mladoj državi i time ojača novoformirani nacionalni identitet kod svojih građana. Ideološka uloga UJIA bila je jedna od ključnih za plasiranje sistema vrednosti i generalnog širenja svesti jugoslovenstva koje je Kraljevina htela da implemenitra u javnosti. Koreni UJIA su pretežno utemeljeni u uporištu „Udruženja srpskih inženjera i arhitekata”, što je i neposredno uticalo da se Dom Udruženja izgradi upravo u Beogradu. Udruženje je takođe imalo i sopstveni glasilo, odnosno Tehnički list, koji je izlazio u periodu od 1919. do 1939. godine. Prilikom inicijative za izgradnju Doma Udruženja koja je pokrenuta 1921. godine usledio je niz nepogoda i polemika oko projekta koje će rezultovati da se centralno sedište UJIA podigne tek deceniju i nešto kasnije. Za arhitekturu zgrade je bio zadužen Klub arhitekata beogradske sekcije, a posredno i odeljenje za arhitekturu Ministarstva građavine, s obzirom da su sačinjavali tri četvrtine Kluba arhitekata. Prošla su tri konkursa u intervalu od deset godina dok se nije pronašlo konačno rešenje za arhitekturu doma.
Na prvom konkursu 1923. godine pojavilo se ukupno 19 projekata, od kojih nijedan nije osvojio prvu nagradu, a druga i treća nagrada dodeljene su Velimiru Gavriloviću, dok su pet ravnopravnih otkupa podelili Alojz Kamarit, Čedomir Glišić, Milan Zloković, Vojin Petrović, te Jozo Otahal i Ivan Župan. Kada je reč o izgledu projekta, veliki akcenat je bio na stvaranju originalnog dizajna bez preteranog uticaja stranih stilova u pokušaju da se pronađe definišući nacionalni stil koji će postati svojstven nacionalnoj arhitekturi u budućnosti. Projekat Milana Zlokovića je nesumnjivo privukao najveću pažnju, prvenstveno zbog svojih modernističkih tendencija i reljefnih personifikacija koje su trebale da predstavljaju složnost i jedinstvo tri naroda (Srba, Hrvata i Slovenaca). Na drugom konkursu 1930. godine najveću pažnju izaziva projekat Dušana Babića koji je bio saborac Milana Zlokovića i takođe pripadnik arhitektonskog modernizma, koji je bio ubedljivo najdominantniji pravac tih godina. U kontekstu arhitekture, Babićev projekat je prilično podsećao na Zlokovićev, koristeći slične reljefne panele i figuralne alegorije sa još izraženijim ideološkim konotacijama. Nakon što je odlučeno da se zdanje podigne u ulici Kneza Miloša (tada ulica Kralja Ferdinanda), Uprava je 1933. godine raspisala treći i poslednji konkurs za arhitektonsko rešenje Doma UJIA. Za razliku od prethodnih, treći konkurs je urodio plodom, dodelom prve nagrade beogradskom arhitekti Milanu - Miši Manojloviću za njegov projekat, čime je i stekao pravo izvođenja i konstruisanja zgrade. Koautor ovog projekta je bio Isak Azriel, koji je bio čest saradnik Miše Manojlovića u arhitektonskim sferama. Zgrada je evidentno potencirala funkcionalnost naspram tradicionalne estetike, što se može zaključiti po ravnoj bezornamentalnoj fasadi i generalnom antimonumentalnom karakteru, što će postati preovladavajuća odlika novog stila. Radovi na zgradi su počeli u julu 1933. godine, a završeni su u potpunosti na proleće 1935. godine. Zbog svoje banalnosti i nedekorativnih vrednosti, kao i svog radikalnog funkcionalizma, koji je bio izuzetno atipičan za taj period, fasada zgrade je prouzrokovala opštu disonancu u beogradskim arhitektonskim krugovima. Jedna od ključnih figura za promene koje su usledile bio je Dragiša Brašovan, tada jedan od eminentnijih modernista. Zahvaljujući njemu došlo je do znatnih obrada fasade, kao i obloga od kamenih ploča u prizemlju, što je sveukupno bilo mnogo privrženije afinitetima jugoslovenskih modernista.[1]
Krajem Drugog svetskog rata 1944. godine, Dom UJIA je na kratko vreme služio kao sedište Radio — komiteta FNRJ, nakon čega se početkom pedesetih ponovo vraća u službu arhitekata i inženjera pod novim nazivom „Dom Saveza društava inženjera i tehničara Srbije”. Paralelno, osnovan je i Savez inženjera i tehničara Jugoslavije. Njihov Dom je izgrađen 1969. godine na susednoj lokaciji, a projektovao ga je arhitekta Radivoje Tomić. U prizemlju Doma UJIA 1999. godine otvoren je bioskop „Tuckwood”, koji je i danas u funkciji.[2]
Vlada Republike Srbije je 2018. godine proklamovala Dom Udruženja jugoslovenskih inženjera i arhitekata za spomenik kulture Beograda.
Arhitektura[uredi | uredi izvor]
Korpus zgrade prema Ulici kneza Miloša predstavlja blok visok četiri sprata, sa stepenišnim korpusom, dok je iz Lazarevićeve ulice volumen razlomljen i povučen od regulacione linije. Iznad masiva prizemlja uzdiže se struktura osnove u obliku latiničnog slova „L”, sa ravnom krovnom terasom na nivou prvog sprata.
Fasade su ravne, bez ornamenata, sa prozorskim otvorima čija dispozicija, oblik i veličina nagoveštavaju karakter prostora koji osvetljavaju, u najboljoj tradiciji funkcionalizma. Unificirani prozorski otvori na spratovima sugerišu da se iza njih nalaze istovetne kancelarije; veliki prozori u zoni prizemlja govore o izdvojenosti javnih i reprezentativnih prostora za okupljanje i sastanke, a stakleno platno na isturenom korpusu označava poziciju stepenišnog prostora. Jedini ustupak tradicionalnoj obradi fasada predstavlja donekle drugačiji tretman prizemlja u odnosu na zone spratova, sa oblogom od kamena.
Spomenik kulture svojim oblikovanjem i modernom obradom, trebalo je da reprezentuje ideologiju integralnog jugoslovenstva. Danas on govori o složenoj ulozi modernističke poetike na beogradskoj arhitektonskoj sceni druge i treće decenije 20. veka i doprinosi prepoznavanju načina kako određena ideologija dobija svoju vizuelnu i materijalnu potvrdu.
Spomenik kulture jeste delo visokih arhitektonsko-urbanističkih i kulturno-istorijskih vrednosti.[3]
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ „Dom Udruženja jugoslovenskih inženjera i arhitekata u Beogradu - Aleksandar Ignjatović” (PDF). beogradskonasledje.rs. Pristupljeno 2021-07-30.
- ^ „Dom jugoslovenskih inženjera i arhitekata | Zavod za zaštitu spomenika kulture grada Beograda”. Zavod za zaštitu spomenika kulture grada Beograda | Zavod za zaštitu spomenika kulture, prostornih kulturno-istorijskih celina, arheoloških nalazišta i znamenitih mesta na području grada Beograda (na jeziku: srpski). 2021-02-22. Pristupljeno 2021-07-30.
- ^ „Odluka o utvrđivanju Doma Udruženja jugoslovenskih inženjera i arhitekata u Beogradu za spomenik kulture: 98/2018-17”. www.pravno-informacioni-sistem.rs. Pristupljeno 2021-07-30.
_-_Kula_Sibinjanin_Janka.jpg)
