Srbi u Rusiji
 | |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
| Ukupna populacija | |||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 60.000 | |||||||||||||||||
| Regioni sa značajnom populacijom | |||||||||||||||||
| Moskva | |||||||||||||||||
| Jezici | |||||||||||||||||
| ruski i srpski | |||||||||||||||||
| Religija | |||||||||||||||||
| pravoslavlje | |||||||||||||||||
| Srodne etničke grupe | |||||||||||||||||
| srpska dijaspora | |||||||||||||||||
_%D0%B2_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B3%D1%80%D0%B0%D0%B4%D0%B5._11_%D0%BC%D0%B0%D1%8F_1934.jpg)
_(28107248632).jpg)
| Ovaj članak je deo serije o Srbima |
| Srbi |
|---|
 |
Srbi u Rusiji su građani Rusije koji se izjašnjavaju da su srpskog porekla.
Srbi imaju dugu istoriju na teritoriji današnje Rusije, imali su veliku ulogu u stvaranju savremene Rusije. Uglavnom su to bili vojskovođe, diplomate, pomorci i naučnici srpskog porekla, u periodu od 18. do 20. veka.[1]
Istorija
[uredi | uredi izvor]Srbi iz različitih delova srpskih zemalja naseljavali su se proteklih vekova u Rusiju. Prva doseljavanja bila su individualna, pa tako nalazimo primer srpskog monaha Lazara Hilandarca koji je 1404. godine osmislio, izradio i postavio prvi časovnik u Rusiji. Srpska plemkinja iz porodice Jakišić, Ana Glinska bila je majka Jelene Glinske, i baka i vaspitačica prvog ruskog cara Ivana Groznog koji je vladao u šesnaestom veku.
Prva veća doseljavanja Srba u Rusko carstvo desila su se za vreme Petra Velikog. Godine 1723. od Srba graničara iz Vojne krajine osnovan je Srpski husarski puk, na čelu sa Jovanom Albanezom iz Podgorice. Carica Ana je osnovala 1727. godine husarsku regimentu sastavljenu od samih Srba.[2]
Nova doseljavanja desila su se za vreme carice Katarine, kada su osnovane vojno-administrativne jedinice Nova Serbija i Slavenoserbija na teritoriji današnje Ukrajine. Austrijski pukovnik Jovan Horvat je oktobra 1851. godine otišao u Rusiju, i sam se dogovorio sa ruskim Senatom o naseljavanju Srba graničara. Dana 22. januara 1752. potpisana o odluka o tome. Nova Srbija gde je Srbe predvodio Jovan Horvat "ot Kurtić"(po mestu u Čanadskoj županiji)[3] osnovana je 1752, a Slavenosrbija sa predvodnicima Jovanom Ševićem i Rajkom Preradovićem 1753. Nova Srbija i Slavenosrbija ukinute su 1764, a Srpski husarski puk 1783. godine.
Istoričar Turskog carstva Hamer, pominje u svojoj knjizi junački otpor i stradanje Srba u Rusiji 1769. godine. Oni su branili "Novorosijski kraj", od najezde tatarskog Hana Krim Giraja sa njegovih 100.000 ratnika konjanika. Dana 12/23. januara te godine poginulo je na bojnom polju 10.000 Srba kao ruskih vojnika, dok je zarobljeno njih 7.000 Srba. Tatarski Han je tek nakon pogibije Srba graničara, mogao da opustoši tu pokrajinu ruske carevine.[4]
Srpski ratnici istakli su se u ratovima u kojima su učestvovali o čemu svedoče odlikovanja, ali i plemićke titule koje su dobile srpske porodice koje su služile u Rusiji (Božići, Vladislavići, Vojnovići, Vujići, de Preradovići, Zmajevići, Zorići, Ivelići, Knjaževići, Miloradovići, Mirkovići, Podgoričani, Tekelije, Horvati, Ševići, Šterići) i dale značaj broj vojskovođa i generala i drugih znamenitih ljudi. Petar Tekelija stigao je do čina general-anšef, a general-potpukovnik Simeon Zorić poznat je i kao ljubavnik carice Katarine druge. U mornarici istakli su se admirali Matija Zmajević i Marko Vojnović, osnivač crnomorske flote.
Važno je istaći da je u Borodinskoj bici, u okviru ruske armije je učestvovalo 37 generala, od čega su njih deset bili srpskog porekla. Učestvovalo je i mnoštvo vojnika nižeg ranga. Neki su bili doseljenici u Rusiju, kao general Đorđe Arsenijević Emanuel, (rođen u Vršcu) i general-major grof Petar Ivanov Ivelić (rođen u Risnu, Crna Gora), dok su većina bili potomci druge ili treće generacije srpskih iseljenika u Rusiju iz 18. veka. Među generalima, najviše se pročuo Mihail Andrejević Miloradović, poreklom iz Hercegovine, general pešadije, heroj Otadžbinskog rata 1812, koji je komandovao centralnim pozicijama Borodinske bitke. Uspeo je da zaustavi napredovanje francuske prethodnice, koju je vodio maršal Mira. Istaknutih Srba ratnika bilo je i u drugim ratovima kao što su Rusko-japanski rat, Oktobarska revolucija, Ruski građanski rat...Broj Srba u Rusiji (Novoj Srbiji) iznosio je 1828. godine - 12.000 duša.[5]
U politici istakao se grof Sava Vladislavić Raguzinski, kao diplomata Petra Velikog sklopio je Kjahtinski sporazum, najvažniji međunarodni sporazum Rusije i Kine do sredine 19. veka o i danas važećem razgraničenju sa Kinom u Pekingu. Aleksandar Knjažević bio je ministar finansija Ruske imperije i senator, a među Srbima bilo je i upravitelja gubernija.
Teodor Janković-Mirijevski, filozof i pedagog, izvršio je reformu školstva u Ruskom carstvu, Atanasije Stojković bio je profesor i rektor univerziteta u Harkovu, Ognjeslav Kostović Stepanović istakao se brojnim izumima, a vajar Jevgenij Vučetić brojnim spomenicima u sovjetsko doba kao što su Spomenik vojniku oslobodiocu, Majka otadžbina zove!...
U Petrogradu su oktobra 1866. godine tamošnji studenti i đaci Srbi osnovali svoje "Društvo 'Srbska opština'". Cilj njegovog postojanja je uzajamno pomaganje i druženje daleko od rodnog kraja. Ono je pripadalo široj organizaciji "Ujedinjena omladina srpska".[6] Za kupovinu deonica radikalskog "Bratstva" u Novom Sadu je stigao prilog 1897. godine, od 60 f. od tamošnjeg "Dobrotvoritelnog opštestva". "Prvi ruski glumac", tragičar, u petrogradskom dvorskom pozorištu bio je Srbin Bokelj, Vasilije Lučić iz Perasta.
Postojalo je u Moskvi u 19. veku crkveno „Srpsko podvorje”. Avgusta 1899. godine proslavilo je 25 godina svog trajanja. Carske vlasti su srpskom mitropolitu Mihailu na Seljanki ustupili jednu pravoslavnu crkvu i kuću da u njima deluje podvorje.[7] Njegov nastojatelj bio je 1879. godina arhimandrit Sava.[8] Kada je otvaran srpski generalni konzulat u Moskvi, činodejstvovao je na osvećenju rezidencije arhimandrit Podvorja, otac Ćiril.[9]
Otvoren je u leto 1897. godine srpski generalni konzulat u Moskvi. Za konzula je izabran Rus, A.S.Višnjakov. Njegova rezidencija je bila upravo u njegovom moskovskom stanu, u Maloj Jakimanskoj ulici. Na kućnoj uličnoj fasadi postavljeni su srpski grb i razvijena srpska državna zastava. U Petrogradu je već bio srpski poslanik, general Grujić.
U Omsku je 1897. godine živeo Srbin iz Šajkaške, Atanasije Ječinac. Slao je odatle dopise u srpske listove, naročito novosadsku "Zastavu". Poslao je tada svoj prilog od 60 f. u Novi Sad, za deonice radikalskog "Bratstva".[10]
Novine su 1898. godine pisale o uspešnim Srbima u ruskom carstvu. Tako je Srbin Dubrovčanin inženjer Aleksandar Jugović za rusku državu gradio željezničku prugu u Kini. Ta pruga je trebalo da poveže Kinu sa Evropom, izlazeći na Sibirsku rusku prugu. Jugović je bio kandidat za ruskog ministra, a njegov brat je u to vreme kao industrijalac bio vlasnik nekoliko fabrika za preradu pamuka u Turkmenistanu. Sibirsku prugu - jednu veliku deonicu je ranije gradio još jedan Srbin Dubrovčan, inženjer Jeromije Saburkosić. On je u to vreme šef važne pruge Moskva-Saveljsko na Volgi. Istakli su se u ruskoj željeznici još drugi Srbi: Bokelj Jakšić pomoćnik načelnika carske željeznice, takođe inžinjer Čepović itd.[11]
Srpska kolonija u Moskvi osnovala je decembra 1909. godine Društvo "Nevesinje", za čijeg je predsednika bio izabran arhimandrit Mihailo, nastojnik srpskog podvorja u Moskvi.[12]
Poznati Srbi u Rusiji
[uredi | uredi izvor]Princeze
[uredi | uredi izvor]- Ana Jakšić Glinska, majka Jelene Glinske i baka cara Ivana Groznog
- Milica Petrović Njegoš Nikolajevna
- Anastasija Petrović Njegoš Nikolajevna
- Jelena Karađorđević Petrovna
Vojska
[uredi | uredi izvor]- Ivan Pantelejmonović Božić, general-major
- Matija Zmajević, admiral
- Nikolaj Kuznjecov, admiral
- Jovan Albanez, iz Podgorice, major, komandant Srpskog husarskog puka u Rusiji, 1727-1732. godine
- Jovan Šević, general lajtant,
- Jovan Stefan Simanić, (rođ. 1792. u Šibeniku),[13] grof, general lajtant, ruski opunomoćeni poslanik u Persiji,
- Georgije Ivanovič Šević, general lajtant, unuk Jovanov;
- Jovan Horvat ot Kurtiči, rodom iz Velikog Varadina, general lajtant[14]
- Josif Ivanovič Horvat, general lajtant,
- Dimitrije Leonadovič Horvat, general i general Carske kineske dalekoistočne železnice[15]
- Dimitrije Ivanovič Horvat, brigadir,
- Ivan Dimitrijevič Horvat, general major ili lajtant?,
- Georgije Ivanovič Horvat, general major,
- Aleksej Vasiljevič Vojejkov, general
- Vasilije Atanasijevič Vujić, general major[15]
- Nikolaj Ivanovič Čorba, (u stvari Štreba, iz Nadlaka), general major,[14]
- Teodor Arsenijević Čorba, general lajtant,
- Maksim Teodorovič Zorić, rodom iz Mošorina, general-lajtant,
- Petar Popović Tekelija, general
- Simeon Piščević, general, književnik
- Mihajlo Stojanović, general major,
- Ivan Mihailovič Podgoričanin, (umro 1779), grof, general lajtant, stric Georgijev
- Georgije Petrovič Podgoričanin, (umro 1795), grof kavaler, general major, dao plemićku titulu i ime bratu od tetke Jegoru Filipoviču Petroviču
- Aleksandar Piščević, sin Simeonov, major
- Rajko (Rodion) Depreradovič, general lajtant,
- Georgije Radionovič Depreradović, general major,
- Ivan Radionovič Depreradović, general major,
- Marko Vojnović, admiral
- Marko Ivelić, general
- Simeon Gavrilović Zorić-Nerandžić, (1743-1799) general major i nosilac više ordena, "favorit" carice Katarine II
- David Gavrilović Nerandžić, general major, brat Simeonov
- Pavle Arsenijević Emanul, (rodom iz Vršca), general poručnik na Kavkazu, oko 1788. godine[14]
- Jovan Stepanović Adamović, general
- Jovan Teodorović Janković "ot Mirijevo", (1778-1811) rodom iz Temišvara, general-major na Kavkazu (umro u Novočerkesku) i nosilac više odlikovanja, sin prosvetnog reformatora Teodora Jankovića Mirijevskog
- Konstantin Nikolajevič Laloš, general major,
- Ivan Hristiforovič Šterić, general major
- Nikola Bogdanović Bogdanov, general
- Konstantin Nikolaevič Juzbaša, brigadir,
- Abram Petrović Ratkov, general
- Nikola Vasiljevič Vujić, general
- Jovan Stepanović Adamović, general
- Georgije Mihailovič Bogdanov, general major,
- Abram Petrović Ratkov, general
- Lazar Tekelija, pukovnik, rodom iz Arada, umro u Aleksandrovki 1813. godine
- Maksim Dimitrijevič Knjaževič, general, sin trgovac, rodom iz Debeljače u Banatu, umro oko 1875. godine
- Nikolaj Ivanovič Depreradovič, (1767-1843), general konjice, unuk Rodionov;
- Aleksej Rodionovič Depreradović, brigadir,
- Ilija Mihajlović Duka, general konjice
- Simeon Mihailovič Černoevič, general major,
- Mihail Miloradović, (1771), general, komandant Gađackog kozačkog puka
- Andrija Miloradović, general i gubernator Černigovske gubernije za vreme carice Katarine II
- Petar Miloradović, general major,
- Miloradović, feldmaršal lajtant oko 1788. godine[14]
- Petar Ivelić, general
- Jovan Dimitrijević Oklopdžija, general-lajtant, rodom iz srpskog primorja
- Ranko Preradović, general, pa ražalovani podpukovnik, iz Budima oko 1788. godine[14]
- Đorđe Arsenjevič (Arsenijević) Manuilović (Manojlović), general konjice, rodom iz Vršca (1775)
- Aleksa Karađorđević, poručnik carske garde, Karađorđev sin
- Đorđe Karađorđević, sin Alekse, poručnik carske garde, i potpukovnik i ađutant u srpskoj vojsci
- Filip M. Plamenac
- Rodion Stepanovič Plamenac, brigadir,
- Dejan J. Subotić, general, 1900. godine bio komandant u Port-Arturu, na Dalekom istoku.[16]; generalni guverner Turkmenistana, pa od 1906. godine član Vojnog saveta[17]
- Anto Gvozdenović, general
- Jovan Popović Lipovac, general
- Andrija Bakić, general
- Aleksa Dundić, učesnik Ruskog građanskog rata
- Danilo Srdić, učesnik Oktobarske revolucije i Ruskog građanskog rata
Politika
[uredi | uredi izvor]- Sava Vladislavić Raguzinski, grof, političar i diplomata, tajni savetnik, iz Dalmacije
- Jefto Vladisavić, tajni savetnik
- Maksim Knežević, (1773-1807), iz Gospića, savetnik u Guberniji, njegovi sinovi su više postigli: Dimitrije (direktor kancelarije ministarstva finansije, Aleksandar (direktor kancelarije ministarstva finansija, Nikola (vicegubernator Rezanske gubernije) i Vladislav (vicegubernator Tavrijske gubernije).[18]
- Aleksandar Knjažević, ministar finansija u Ruskoj imperiji, rodom iz Like
- Boris Petrović Šeremećev, grof, rodom iz Hercegovine
- Mirjana Marković, bivša srpska političarka, živi u Rusiji
- Avram Rašković, reformator
- Mihajlo Tošković, reformator
- Natalija Poklonska,[19] vrhovna tužiteljka Republike Krim (2014–2016), zamenica državne dume (2016–)
Nauka, obrazovanje, književnost i umetnost
[uredi | uredi izvor]- Lazar Hilandarac, srpski monah koji je osmislio, izradio i postavio prvi časovnik u Rusiji
- Teodor Janković-Mirijevski, filozof-racionalista, pedagog i reformator, rodom iz Kamenice, a poreklom iz Mirijeva kod Beograda
- Đurđe Križanić, reformator, sa Primorja
- Marko de Dominis, sa Primorja,
- Gligorije Trlajić, veliki pravnik, reformator i književnik, rodom iz Bačke
- Dimitrije Maksimović Knjažević, Ličanin, popečitelj Odeskog učevnog okruga i carski tajni savetnik,
- Vladimir Pičeta, (1878-1947), iz Mostara, istoričar
- Atanasije Stojković, pisac i naučnik, ruski akademik, profesor i rektor univerziteta u Harkovu
- Teodor Filipović, iz Rume, profesor univerziteta u Harkovu, prilikom prelaska u Srbiju uzeo je ime Božidar Grujović
- Dudrović, profesor
- Jegor Rajić, ruski književnik i pesnik,
- Ognjeslav Kostović Stepanović, (1851-1916), pronalazač i naučnik, kapetan ruske vojske
- Miloš Marić (naučnik), srpski i sovjetski naučnik, mlađi brat Mileve Marić Ajnštajn
- Sergej Obradović, pesnik
- Jevgenij Vučetič, vajar i umetnik
- Vladimir Nikolaevič Vojnovič, književnik
- Danijela Stojanović, ruska glumica srpskog porekla
- Platon Simonović, profesor na Rišeljevskom liceju u Odesi (1851)
- Ivan Simonović, profesor Kazanskog univerziteta, rodom iz Sremske Kamenice
Crkva
[uredi | uredi izvor]- Pahomije Logofet, propovednik, kanonista, jeromonah i hagiograf svetogorski, u Rusiji, od 1460. godine u Novgorodu; Njekrasov je napisao monografiju o njemu - Pahomij Serb.
- Efrem Janković Tetovac, iz Pologa u Južnoj Srbiji, episkop mohačko-baranjski pa ruski mitropolit Suzdaljski i Jurjevski
- Kiprijan, mitropolit Kijeva i od cele Rusije (1376-1406)[20], književnik i prevodilac
- Petar Smelić[21], aleksandronevski arhimandrit, Bjelgorodski i Obojanski mitropolit 1736-1740, umro 1744. godine
- Sofronije Mladenović, (1721-1781), rodom iz Novog Sada, iguman moskovskog Znamenskog manastira,
- Jovan Šangajski Maksimovič, vladika i svetac, srpskog porekla
- Jovan Toboljski Maksimović, 17-18. vek, mitropolit svetac, srpskog porekla
- Milanković, (rodom iz Novog Sada) arhimandrit u Donskom manastiru (tada) kod Moskve, 1788. godine[14]
- Makarije Petrović, arhimandrit Tverskog Želtikova (Celtikovskog) manastira, rodom iz Temišvara, u Kijevu 1753. godine, predavač na Duhovnoj akademiji,
- Isaija Svetogorac, jeromonah, prevodilac crkvenih dela, od 1517-1519. godine
Ostalo
[uredi | uredi izvor]- Pavle Karađorđević, rođen u Petrogradu
- Milomir Kovač, veterinar i hirurg
- Vesna Dolonc, srpska teniserka
- Aleksandra Krunić, srpska teniserka
Vidi još
[uredi | uredi izvor]- Odnosi Srbije i Rusije
- Odnosi Crne Gore i Rusije
- Rusi u Srbiji
- Rusi u Republici Srpskoj
- Nova Srbija
- Slavenosrbija
- Srpski husarski puk
- Srpski dobrovoljački korpus (Prvi svetski rat)
Reference
[uredi | uredi izvor]- ^ I Srbi udarili temelje Rusije („Večernje novosti“, 24. avgust 2013)
- ^ "Otadžbina", Beograd 1. januar 1889. godine
- ^ "Serbskij narodnij list", Budim 1838. godine
- ^ "Otadžbina", Beograd 1889. godine
- ^ "Banatski almanah", Temišvar 1828.
- ^ "Zastava", Pešta 1866. godine
- ^ "Carigradski glasnik", Carigrad 1899. godine
- ^ "Zastava", Novi Sad 1879. godine
- ^ "Carigradski glasnik", Carigrad 1897. godine
- ^ "Zastava", Novi Sad 1897. godine
- ^ "Carigradski glasnik" br. 20, 14.05.1898.g.
- ^ "Politika", Beograd 1909. godine
- ^ "Serbski letopisi", Budim 1844.
- ^ a b v g d đ Autobiografija Save Tekelije
- ^ a b Acović, Dragomir (2012). Slava i čast: Odlikovanja među Srbima, Srbi među odlikovanjima. Belgrade: Službeni Glasnik. str. 557.
- ^ "Carigradski glasnik", Carigrad 1900. godine
- ^ "Carigradski glasnik", Carigrad 1906. godine
- ^ "Srbskij narodnij list", Budim 1840. godine
- ^ „Poklonska: Imam srpsku krv”. rs.sputniknews.com. 30. 1. 2018. Pristupljeno 1. 2. 2018.
- ^ Aleksandar Stojačković: "Istorija vostočno-slavenskog bogosluženija i kirilskog knižestva kod Slavena zapadne crkve...", Novi Sad 1847. godine
- ^ Stevan M. Dimitrijević: "Građa za srpsku istoriju iz ruskih arhiva i biblioteka", Beograd 1922.
Literatura
[uredi | uredi izvor]- Računica, Aleksije (2005). „Razlozi seobe Srba iz Dalmacije u Rusko carstvo tokom 18. vijeka”. Seoba Srba u Rusko carstvo polovinom 18. veka (PDF). Novi Sad: Srpsko-ukrajinsko društvo. str. 52—65.
Spoljašnje veze
[uredi | uredi izvor]- JOVAN HORVAT – VOĐ PRVE SEOBE SRBA U RUSKO CARSTVO
- Simeon Piščević, Srbin u ruskoj uniformi
- Kako su Srbi naseljavali Novorusiju
- Sredoje LALIĆ: SRBI – ŠTAB-OFICIRI I GENERALI U RUSKOJ VOJSCI U 18. VEKU
- Srbi u ruskoj književnosti
- Seobe Srba u Rusiju tokom 18. veka (Kalenić, broj 5-6/1990, str. 9-11)[mrtva veza]
- Mita Kostić: Srpska naselja u Rusiji (Poreklo, 5. februar 2017)
| Druge autohtone zemlje | | |
|---|---|---|
| Iseljeništvo | ||
