Požarevac

Požarevac
Kolaž Požarevca (Levo – Gradska kuća, Viminacium, Eko kuća, Narodni muzej u Požarevcu) i (Desno – Spomenik Milošu Obrenoviću, Spomenik zvezda u memorijalnom parku Čačalica)
Zastava Grb
Administrativni podaci
Država	Srbija
Upravni okrug	Braničevski okrug
Region	Južna i istočna Srbija
Grad	Požarevac
Stanovništvo
Stanovništvo	‍
— 2022.	42.530
— gustina	86,62 st./km2
Aglomeracija	68.648
Geografske karakteristike
Koordinate	44° 36′ 33″ S; 21° 10′ 34″ I
Vremenska zona	UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST)
Aps. visina	94 m
Površina	491 km2
Požarevac Požarevac na karti Srbije
Ostali podaci
Gradonačelnik	Saša Pavlović (SNS)
Poštanski broj	12000 12102 12103 12104 12105 12107
Pozivni broj	+381 (0)12
Registarska oznaka	PO
Veb-sajt
www.pozarevac.rs

Požarevac je gradsko naselje i sedište istoimene teritorijalne jedinice u Srbiji. Administrativni je centar Braničevskog upravnog okruga. Prema popisu iz 2022. bilo je 42.530 stanovnika. Nalazi se u južnoj i istočnoj Srbiji između tri reke — Dunava, Velike Morave i Mlave.

Geografija

Požarevac je značajan administrativni, ekonomski i kulturni centar Srbije, nalazi se na osamdesetak kilometara jugoistočno od Beograda. Smešten je između tri reke: Dunava, Velike Morave i Mlave i ispod brda Čačalica. Teritorija današnje opštine zahvata površinu od 491 km², od čega čak 39.240 hektara (odnosno oko 80% ukupne teritorije) čini obradivo zemljište. Ta zemlja predstavlja i jedno od najvrednijih bogatstava ovog kraja, plodnu stišku ravnicu i pomoravsko, podunavsko i mlavsko priobalje. Sastoji se od 2 gradska (grad Požarevac i veliki energetski centar Kostolac) i 24 seoska naselja, u kojima živi oko 90.000 stanovnika.

Požarevac je, kako privredni i kulturni, tako i administrativni centar i sedište Braničevskog okruga, od velikog značaja za ceo region. Braničevski okrug pored Požarevca obuhvata i opštine Veliko Gradište, Golubac, Žabari, Žagubica, Kučevo, Malo Crniće i Petrovac.

Dobra saobraćajna povezanost i velika prirodna bogatstva okruga učinili su da Požarevac postane veoma razvijen industrijski centar bivše Jugoslavije, ali rat i teška ekonomska situacija su u poslednjoj deceniji 20. veka uzrokovali propast značajnog dela industrijskih postrojenja. Zato je privreda naselja u lošijem položaju a zaposlenost stanovništva manja nego tokom poratnog razvoja. Najpoznatije preduzeće je prehrambena fabrika „Koncern zdrave hrane Bambi“, jedina preostala velika firma. Danas se javlja sve više malih preduzeća koja predstavljaju okosnicu razvoja regiona.

Ovde se nalazi železnička stanica Požarevac.

Istorija

Nadgrobna stela iz rimskog doba, dvorište Narodnog muzeja u Požarevcu

Galerija Milene Pavlović Barili

Požarevac se prvi put pominje 1467. godine u turskom defteru kao selo u nahiji Lučica koje je imalo 49 domaćinstava. Bio je deo mulka (dobra u punoj privatnoj svojini) sandžak-bega Smederevskog sandžaka bali-bega Jahjapašića. Mesto je brzo napredovalo i 1476. godine u njemu su popisane 123 kuće, od toga 20 udovičkih. Krajem XV ili početkom XVI veka Požarevac je zapusteo i ponovo je naseljen tek 1521-23.

Mesto je postalo poznato posle Požarevačkog mira zaključenog 1718. godine između Austrije i Turske. Prva škola i jedna od najstarijih u Srbiji osnovana je u okviru lokalne pravoslavne crkve još 1733. godine (danas nosi ime Dositeja Obradovića).

Procvat doživljava dolaskom knjaza Miloša Obrenovića na vlast. Njegovom zaslugom u Požarevcu je 1819. godine podignuta Saborna crkva, dvor-konak (1825. godine), nova čaršija (1827. godine) i na kraju, za vreme njegove druge vladavine, Ljubičevo (1860. godine čije uređenje je nastavio i knez Mihailo Obrenović).

Godine 1842. Požarevljani su dobili pozorište, gde je održana i premijera „Romea i Julije”, i uopšte nekog dela Vilijema Šekspira, na Balkanu. A neka od najznačajnijih imena srpske nauke i umetnosti potiču ili su značajan deo svog života i karijere proveli upravo u Požarevcu ("možemo reći da u varoši Požarevcu većina Požarevljana nisu varošani, a većina varošana nisu Požarevljani“ kako je to napisao M. Miladinović).

U vreme Kraljevine SHS/Jugoslavije grad se razvijao sporo do druge polovine '30-tih, kada je podignuta zgrada gimnazije i planirana gradnja drugih objekata.

Na teritoriji opštine i okruga nalaze se izuzetno bogati i brojni arheološki lokaliteti, od kojih su najznačajniji Lepenski Vir (Golubac), Margum (Dubravica), Viminacijum (Kostolac) i lokalitet Rukumija. U ataru Kličevca pronađena je i svetski čuvena Velika majka (ili Kličevački idol) iz bronzanog perioda.

Tradicionalne manifestacije su Ljubičevske konjičke igre i Dani glume Milivoja Živanovića.

Dan grada Požarevca i slava Požarevca je Sveta Trojica. Grad obeležava i 15. oktobar dan oslobađanja u Prvom i Drugom svetskom ratu.

U Požarevcu se nalazi više obrazovnih institucija. Među znamenitosti ubraja se Tabačka čaršija i Galerija Milene Pavlović-Barili.

Administrativna podela

Ergela „Ljubičevo” u istoimenom prigradskom naselju

Požarevac je administrativno i politički organizovan kao grad sa dve gradske opštine, Požarevac i Kostolac. Požarevac se sastoji iz sledećih mesnih zajednica:

• Braća Vujović (nazvana po Radomiru, Vojislavu i Grguru)
• Bulevar
• Burjan
• Gornja Mala
• Zabela
• Čeda Vasović
• Ljubičevo
• Park
• Radna Mala
• Sopot
• Ćeba
• Čačalica
• Vasa Pelagić

Demografija

U naselju Požarevac živi 33.382 punoletna stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 39.1 godina (37.8 kod muškaraca i 40.3 kod žena). U naselju ima 14622 domaćinstva, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 2.85.

Prema popisu iz 1834. godine Požarevac je treći grad po broju stanovnika (2.941) u Kneževini (Šabac 3.398 i Beograd 7.033). U periodu od 1859. do 1874. godine, Požarevac (5.309 stanovnika u 1859., 6.062 u 1863j) e bio drugi grad po broju stanovnika u Kneževini Srbiji (najveće naseljeno mesto je imalo 18.860 i 14.860 stanovnika) Od 1874. do 1878. godine zauzima treće mesto (Šabac 8.028 i Beograd 27.605). Nakon ulaska Niša i Leskovca u sastav Srbije 1878. godine Požarevac (9.344) postaje peti po veličini grad, da bi prema popisu iz 1884. zauzimao četvrto mesto posle Leskovca (10.870), Niša (16.178) i Beograda (35.483). Već 1890. godine Požarevac (11.217) počinje usporeni demografski razvoj, tako da je pada na šesto mesto, zaostajući i za Kragujevcom (12.915) . I pored pada udela u ukupnom gradskom stanovništvu, Požarevac i prema popisu iz 1931. godine je treći grad po broju stanovnika u granicama bivše Kneževine Srbije.

Ovo naselje je velikim delom naseljeno Srbima (prema popisu iz 2002. godine).

Demografija Godina Stanovnika 1874. 7.829 1890. 11.271 1895. 11.812 1900. 12.684 1910. 11.700 1921. 10.604 1931. 14.062 1948. 15.474 1953. 18.529 1961. 24.269 1971. 32.828 1981. 39.735 1991. 43.885 41.478 2002. 41.736 44.775 2011. 44.183 2022. 42.530

Etnički sastav prema popisu iz 2002.‍
Srbi			38.663	92,63%
Romi			644	1,54%
Jugosloveni			237	0,56%
Crnogorci			205	0,49%
Makedonci			107	0,25%
Vlasi			86	0,20%
Hrvati			67	0,16%
Rumuni			36	0,08%
Mađari			36	0,08%
Muslimani			34	0,08%
Slovenci			28	0,06%
Bugari			27	0,06%
Albanci			21	0,05%
Rusi			10	0,02%
Nemci			7	0,01%
Slovaci			6	0,01%
Ukrajinci			4	0,00%
Česi			3	0,00%
Bošnjaci			3	0,00%
Rusini			2	0,00%
Bunjevci			2	0,00%
nepoznato			1.199	2,87%

Stanovništvo prema polu i starosti

	m			ž
?	243			230
80+	197			437
75—79	439			749
70—74	756			1.076
65—69	1.002			1.226
60—64	1.022			1.228
55—59	1.040			1.159
50—54	1.664			1.826
45—49	1.723			1.831
40—44	1.387			1.500
35—39	1.247			1.439
30—34	1.389			1.483
25—29	1.487			1.611
20—24	1.472			1.397
15—19	1.361			1.367
10—14	1.218			1.215
5—9	1.191			1.123
0—4	1.008			993
Prosek :	37,8			40,3

Domaćinstva

Broj domaćinstava prema popisima iz perioda 1948—2002. Godina popisa 1948. 1953. 1961. 1971. 1981. 1991. 2002. Broj domaćinstava 4.905 5.853 7.580 10.448 12.800 14.412 14.622

Broj domaćinstava po broju članova prema popisu iz 2002. Broj članova 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 i više Prosek Broj domaćinstava 3.006 3.636 3.049 3.254 1.056 446 114 39 14 8 2,85

Stanovništvo staro 15 i više godina po bračnom stanju i polu

Pol	Ukupno	Neoženjen/Neudata	Oženjen/Udata	Udovac/Udovica	Razveden/Razvedena	Nepoznato
Muški	16.429	4.596	10.389	670	632	142
Ženski	18.559	3.716	10.506	2.829	1.378	130
UKUPNO	34.988	8.312	20.895	3.499	2.010	272

Stanovništvo po delatnostima koje obavlja

Pol	Ukupno	Poljoprivreda, lov i šumarstvo	Ribarstvo	Vađenje rude i kamena	Prerađivačka industrija
Muški	7.962	238	3	805	1.319
Ženski	6.883	124	1	108	1.471
UKUPNO	14.845	362	4	913	2.790
Pol	Proizvodnja i snabdevanje	Građevinarstvo	Trgovina	Hoteli i restorani	Saobraćaj, skladištenje i veze
Muški	706	511	1.193	234	716
Ženski	161	166	1.258	233	222
UKUPNO	867	677	2.451	467	938
Pol	Finansijsko posredovanje	Nekretnine	Državna uprava i odbrana	Obrazovanje	Zdravstveni i socijalni rad
Muški	74	128	691	319	347
Ženski	159	124	519	601	1.316
UKUPNO	233	252	1.210	920	1.663
Pol	Ostale uslužne aktivnosti	Privatna domaćinstva	Eksteritorijalne organizacije i tela	Nepoznato
Muški	244	0	0	434
Ženski	196	0	0	224
UKUPNO	440	0	0	658

Poznate ličnosti

Miloš Obrenović Nikola Pašić Đura Jakšić Milena Pavlović Barili Milivoje Živanović Miodrag Purković Hrizostom Vojinović Vojislav Ilić Mlađi Cincar Janko Popović Petar Dobrnjac Milenko Stojković Đorđe Jovanović Živojin Đorđević Branislav Milosavljević Živka Matić Velibor Vasović Prvoslav Vujčić Radomir Lukić Bogoljub Ilić Kosta Protić Koca Marković Patrijarh srpski Dimitrije Mitrofan Rajić Jovan Ilić Venijamin Taušanović Aleksandar Aksentijević Vikentije Popović Stevan Ćosa Stojanović Branko Đorđević Živojin Đorđević Milan Andonović

Ignatije Midić Saša Ilić Mihajlo Bata Paskaljević Slobodan Milošević Novica Marjanović Vlajko Stojiljković Milutin Petrović Ilija Petrović Stanojlo Petrović Milica Janković Zorica Brunclik Dragana Mirković Leontina Vukomanović Živko Pavlović (slikar) Pavle Savić Petar Džadžić Nikola Hadži Nikolić Nikola Nešković Slobodan Stojanović Milivoje Stojanović Bora Spužić Radmila Manojlović Jovan Dragašević Anđelka Prpić Mirko Milisavljević Miodrag Petrović Bojana Vunturišević Mihailo Andrejević Andrejka Novica Urošević Svetlana Radojković Mihajlović Vladimir Urošević Svetozar Andrejević

Galerija

• 
  Zgrada SO
• 
  Park i spomenik u Požarevcu
• 
  Muzej
• 
  Trg oslobođenja
• 
  Brdo Čačalica
• 
  Spomenik srpskim vojnicima 1912-1918
• 
  Primer narodne nošnje požarevačkog kraja, Etno park Tulba
• 
  Primer narodne nošnje požarevačkog kraja, Etno park Tulba
• 
  Voštane figure, etno park Tulba
• 
  Ulica 27 april

Vidi još

• Opština Požarevac
• Spomenik srpskim vojnicima 1912-1918 u Požarevcu
• Spomenik Milošu Obrenoviću u Požarevcu
• Zgrada Episkopskog dvora u Požarevcu
• Crkva Svetog Nikole u Požarevcu
• Požarevačko čitalište
• Požarevačka gimnazija
• Narodna biblioteka „Ilija M. Petrović” Požarevac
• Istorijski arhiv Požarevac
• Crkva Svete Petke u Požarevcu
• OŠ „Desanka Maksimović" Požarevac

Literatura

• Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2003, podaci po naseljima. Podgorica: Republički zavod za statistiku. septembar 2005. COBISS-ID 8764176. 

Spoljašnje veze

• Zvanični veb-sajt
• Turistička organizacija grada Požarevca
• Opšta bolnica Požarevac
• Centar za kulturu Požarevac